Skip to main content

रुखहरूको आर्तनाद

                       

कस्तो अन्धो होला यो बैज्ञानिक युग
कस्तो असभ्य होला यो मानव सभ्यता
विकासको नाममा विनाश मात्र गरिरहेछ चारैतिर
सुन्दरताको नाममा कुरुप मात्र  पारिहेछ हरेक मनमोहक दृश्य
सिंगो प्रकृति
के दोष थियो हामी सडक छेउ उभिएका रुखहरूको खोई त्यस्तो
बुल्डोजर लगाएर लडाइरहेछ हामीलाई भूईंभरि धमाधम
प्रदर्शित गरिरहेछ आज हामीमाथि
उदाँगो भएर
नाँगो नाच
मच्चाइरहेछ आज हामीमाथि
निर्लज्ज भएर
ताण्डन नृत्य
गरिरहेछ आज हामीमाथि 
सुकुम्बासीहरूमाथि जस्तै अमानवीय व्यवहार
पाशविक व्यवहार
दुव्र्यवहार
जारी राखिरहेछ निरन्तर
प्रकृतिका अमूल्य उपहारमाथि नै
धरतीका अनुपम आभूषणमाथि नै
ठूलो अत्याचार
व्यभिचार
आकाश चुम्ने हाम्रो सपना चकनाचुर पारिरहेछ यसले
विश्व ढाक्ने हाम्रो परियोजना भताभुङ्ग पारिरहेछ यसले
सुन्दर स्वस्थ्य र समृद्ध संसारको सृष्टि गर्ने हाम्रो परिकल्ना
तुहाइरहेछ यसले
कसलाई थाहा छैन र
के पुष माघको मुटु कँपाउने जाडो
के चैत बैशाखको शरीर खौलाउने गर्मी
के असार साउनको आँखा नउधार्ने झरी
के बेमौसमको हुरी बतास आँधी तुफान
के प्रलयकारी सुनामी
ती सबको बेवास्ता गर्दै
निरन्तर खडा त रहिरहेकै थियौं हामी
सडक छेऊ
गर्मीको याममा पंखा बनेर
बर्षाको याममा छाता बनेर
जाडोको याममा घुम पाखी बनेर
बटुवाहरूलाई छहारी दिंदै
ओत दिंदै
चरा चुरुगीहरूलाई बास दिंदै
गास दिंदै
सास दिंदै
फैलिरहेको शहरलाई हराभरा पार्दै
कारखानाले फालेको दुषित बायु प्रशोधित गर्दै
मानव बस्तीलाई प्राण वायु वितरण गर्दै
प्रदुषित परायवरणलाई पवित्र पार्दै
मुलुकलाई मरुभूमि हुनबाट बचाउँदै
जोगाउँदै
तर पनि जंगली मान्छेले
रातारात
हरियो बन स्वाहा पार्ने दैत्यले
हामी सडकका दुबै किनारा खडा रुखहरूको गरिमा बुझ्नै खोजेन
महत्व बुझ्नै खोजेन
र ढाल्यो हामीलाई
बलिका बोका बनाउँदै
हाम्रो नाम निशान र अस्तित्व मेटाउँदै
हामीलाई लडाएर भूईमा निर्वस्त्र
लुछेर हाम्रो हाँड मासु र छाला
तन्काएर हाम्रो रगत र पसिना
ठान्दो हो कायर मान्छे आफूलाई निकै बहादुर
मान्दो हो बेकुफ मान्छे आफूलाई निकै चतुर
तर पनि हामीलाई थाहा छ
हामीलाई मेटाउन खोज्दा मान्छेले
आफ्नै पहिचान गुमाएको छ
आफ्नै भूगोलको पहिचान गुमाएको छ
आफ्नै थात थलोको पहिचान गुमाएको छ
आफ्नै गाउँ बस्ती र शहरको पहिचान गुमाएको छ
आफ्नै इतिहास संस्कृति र सभ्यताको पहिचान गुमाएको छ
आफ्ना वरिपरि दुई चार विरुवा रोपेर
हराभरा बस्ती बनाउनको सट्टा
हराभरा शहर बनाउनको सट्टा
सुन्दर धरतीलाई अझ सुन्दर धरती बनाउनको सट्टा
बेहिसाव बुःल्डोजर लगाएर हामीमाथि बर्बर
हराभरा यस धरतीलाई मरुभूमि पार्ने ए मान्छे
तेरो निर्वस्त्र सभ्यता
तेरो जंगली सभ्यता
तंलाई नै मुबारक होस्
तंलाई नै फलीफाप होस्
हामी मासिए पनिं तेरो  सभ्यतामा
तं दुबो जस्तै फैलिरहेस्
तं चिनी लहरो जस्तै झांगिरहेस्
तँ अजम्बरीको बोट बिरुवा जस्तै
जति उखेलेर जता फाले पनि जरा हालिरहेस्
पालुवा पलाइरहेस्
टुसा निकालिरहेस्
हांगा फिंजाइरहेस्
हराभरा बनिरहेस्
सदा बहार बनिरहेस्
तं साल जस्तै यस बुद्ध भूमिमा
हजार बर्ष रहेस् खडा
हजार वर्ष रहेस् लडा
हजार वर्ष रहेस् पडा
जय होस् तेरो
जय जय होस् ।
१–१–०७१

Comments

Popular posts from this blog

लालबीन क्षेत्रीको सम्झनामा

  हालै नागालैण्डको डिमापुरमा लालबीन क्षेत्रीको असामयिक मृत्यु भएको खबर पाएँ  । दुखित भएँ ।  उहाँको मृत्युको खबरले मलाई  सर्वप्रथम शिलाङ पुरायो । हाम्रो भेट र चिनाजानी शिलाङमा भएको थियो । अझ कुरा खु्लाएर भन्नु पर्दा हाम्रो प्रथमभेट गल्फलिंकमा भएको थियो । एशिया कै नामूद गल्फ फिल्ड गल्फ लिंकमा भएको थियो । त्यहाँ हामी पिकनिकमा उपस्थित थियौं । कुनि कताबाट mाालबीन क्षेत्री त्यहाँ झुल्किए । उनका साथमा अन्य कुनै व्यक्ति पनि हुनु पर्दछ । तर म स्मरण गर्न सकिरहेको छैन । जे होस्, लालबीन बडो रमाइलो व्यक्ति रहेछन् । नाच गान जानेका व्यक्ति रहेछन् । उनी त्यस पिकनिकमा नाचे गाए ।  शायद त्यही नाचगानले गर्दा नै उनी मेरो नजरमा परे । मेरो सम्झनामा रहे ।  हाम्रो त्यो भेटले पछि राजनीतिक सम्बन्ध समेत स्थापित  गर्यो । उनी बाम राजनीतिमा सम्पर्कित भए । पुष्पलालको नेतृत्वको कम्युनिष्ट पार्टीका नजिक भए । उनी डिमापुरमा सामाजिक साहित्यिक र सांस्कृतिक कार्यमा पनि क्रियाशील रहे ।  लालबीन क्षेत्रीको पुख्र्यौली घर स्याञ्जा हो ।  तर उनी स्या)ञ्जा पुगेको मलाई त्यति सम्झना छैन ।  पछि लालबीन क्षेत्रीको विबाह त्यतिबेला गुवाहा

त्यो फेरि फर्केला कथातिर फेरि फर्किंदा

     ।  मैले गल्कोटमा विद्यार्थी कालमा त्यो फोरि फर्केला कथा अध्ययन गरेका थिएँ । मलाई त्यस कथाले निकै नै प्रभावित पारेको थियो । मेरो बाल्यकालमा नै  लोककथाप्रति निकै धेरै रुचि भए पनि आधुुनिक कथाका सम्बन्धमा मेरो कुनै खासै ज्ञान थिएन । त्यतिबेला म शायद भवानी भिक्षुको नामसित परिचित भएको थिएँ थिएन त्यो पनि मलाई थाहा छैन । तर पनि उनको त्यो फरि फर्केला कथाले मलाई निकै प्रभावित पारेको थियो । हो, मलाई त्यो फेरि फर्केला कथाले त्यसरी नै प्रभावित पारेको थियो जसरी मलाई मैले आसाममा हाई स्कूलमा अध्ययन गर्दा अंग्रेजी पाठ्य  पुस्तकका दुई कथा लिउ टल्सट्वायको  हाउ मच लैण्ड डज ए म्यान निड र अमेरिकी कथाकार वाशिंगटन आरभिङको  रिप भ्यान विंकल तथा हिन्दी पाठ्य पुस्तक गद्य माधुरीेको  चन्द्रधर शर्मा गुलेरीले लेखेको कथा उसने कहा थाले प्रभावित पारेका थिए । भनिन्छ चन्द्रधर शर्मा गुलेरीले जम्मा दुईबाट कथा लेखेका थिए । अर्को कथा पढ्ने मौका त मैले पाइनं । खोजेर  पढिन पनि । तर मलाई उसने कहा था कथा एउटा जीवन्त कथा जस्तो लागेको थियो । मलाई कता कता उसने कहाँ था र त्यो फेरि फर्केला उस्तै उस्तै कथा लाग्दछन् ।  फरक यत्ति हो

सुमिनाको वागी स्त्रीको आत्मकताको एक अध्ययन

  सुमिनाको बागी स्त्रीको आत्मकथा नाममा उनको २०८० सालको पहिलो कविता संकलन प्रकाशित भएको छ । शायद यो बर्षको महिला हस्ताक्षरको यो एउटा सबभन्दा बडी चर्चित तथा महत्वपूर्ण साहित्यिक कृति हो । यो कुनै एक व्यक्तिको आत्मकथाको पुस्तक जस्तो सुनिन्छ । कसैको निजी आत्मकथा जस्तो लाग्दछ । तर कुरो यसो होइन । यो कविता संकलन हो । कविले मुख्यत महिलाहरूका समस्या र वेदनालाई आफ्ना कवितामा वाणी दिएको हुनाले यसलाई आत्मकथा पनि  भन्न सकिन्छ । तर यो आत्मकथा कुनै एक खास महिलाको जीवनमा आधारित नभएर आम महिलाको जीवनसित सम्बन्धित छ पनि भन्न सकिन्छ । यस कविता संकलनका कविताले कुनै एक खास महिलाको आवाजलाई बुलन्द गरेको देखिए पनि यसले आम महिलाको जीवनलाई प्रतिनिधित्व गरेको देखिन्छ । यस कविता सकलनले महिला कुनै न कुनै रूपमा पुरुषद्वारा पीडित भएको कुरालाई प्रतिबिम्बित गर्दछ । यस कविता संकलनमा मुख्यत पूँजीवादी समाजमा हुर्के बढेका महिलाहरूको चित्रण गरेको छ । उनीहरूको व्यथा कथालाई वाणी दिएको छ  ।  महिला सदा सर्वदा पुरुषद्वारा शोषित पीडित रहे भएको कुरा भने साँचो होइन । यस समाजलाई माक्र्सले मुख्यत ६ युगमा विभाजित गरेका छन् ।  आदिम सा