सरिता गिरीको हिन्दी मोह

 
सरिता गिरीले लिम्पिया धृुरा लिपुलेक र कालापानी नेपालको भूभागलाई नेपालको नक्शामा पारेर नयाँ नक्शा प्रकाशित गर्दा सरकारले भारत र चीनसित बार्ता गर्नु पर्दथ्यो भन्ने जस्ता देशद्रोही बिचार व्यक्त गरिन् । भारतले कालापानी लिपुलेक र लिम्पियाधुरा भारतको नक्शामा पारेर प्रकाशित गर्दा नेपाललाई सोध्न नपर्ने
 ? बीचमा कुनि कसले षडयन्त्र गरेर नेपालको चुच्चे नक्शा लुकाएर बिना चुच्चोको नक्शा प्रकाशित गरेकोमा त्यसलाई सच्चाएर आफ्नै पुरानो नक्शा प्रकाशित गर्दा भारतको किन अनुमति  लिनु पर्ने ? भारत  वा चीनलाई किन सोध्नु पर्ने ?  तर यहाँ मैले यस कुराको चर्चा गर्न खोजेको होइन । चर्चा गर्न खोजेको हो उनले संसदबाट बोल्दा हिन्दी भाषाको प्रयोग गरेको कुरालाई लिएर । नेपाली संसदमा हिन्दी भाषा बोल्नु विखण्डनकारी सोंचबाट उत्प्रेरित भएको कु्रा हो  ।  नेपाली संसदमा हिन्दी भाषाको प्रयोग गर्नु भनेको नेपाली संसदको सांसद भएर नेपाली संसदकै उपहास गरेको हो । नेपाली संसदमा हिन्दी बोलेर नेपाल र नेपाली जनतालाई होइन भारत र भारतका विस्तारवादी चिन्तन राख्ने शासकलाई खुशी पार्न खोजेको हो । उनीहरूको चाकरी र चापलुसी गर्न खोजेको हो । उनीहरूको दलाली गर्न खोजेको हो । जुन नेपाली भाषाले हिमाल पहाड र  तरार्इंलाई एक सुत्रमा बाँधेर बलियो नेपालको राष्ट्रियता, भूअखण्डता, सार्वभौमसत्ता स्वाधीनता स्वतन्त्रता तथा स्वाभिानलाई उच्च राख्ने भावना र विचार राख्दछ त्यसमाथि ठेस पृुराउन खोजेको  हो । हिन्दी नेपालको भाषा होइन । नेपालमो १२३ भन्दा बडी भाषा बोलिन्छन् तिनमा हिन्दी पर्दैन । नेपालमा हिन्दी बुझ्ने मान्छे छन् । तर घरमा आमा बुवा छोरा छोरीसित हिन्दी बोल्ने नेपाली नागरिके छैनन् । नेपाली समाज छैन । नेपालमा मैथिली भाषा बोल्ने नेपाली नागरिक छन् । मैथिली भाषा भारतमा बोलिए पनि नेपालमा पनि बोलिन्छ । यसैले मैथिली नेपालको भाषा हो । त्यसरी नै भोजपु्री र अवधि पनि भारतमा बोलिने भाषा भए पनि नेपालमा पनि बोलिन्छ । नेपालको तराईमा मातृभाषाको रुपमा भोजपुरी र अवधि भाषा बोलिन्छ । त्यसैले भोजपुरी र अवधि नेपाल कै भाषा हुन् । यदि कुनै सांसदलाई नेपाली भाषा आउँदैन भने मैथिली भाषामा बोले पनि हुन्छ ।  भोजपृुरी भाषामा बोले पनि हुन्छ । अवधि भाषामा बोले पनि हुन्छ । हो यदि नेपाली नागरिकसित बिवाह गरेकी भारतीय चेलीलाई हिन्दी बाहेक अरु कुनै भाषा आउँदैन भने हिन्दीमा बोल्दा पनि हुन्छ । यद्पि त्यस्तो व्यवस्था  संविधानमा नै गर्दा राम्रो हुन्छ । तर सरिता गिरीको यो अवस्था होइन । उनलाई नेपाली भाषा राम्ररी बोल्न आउँछ । उनलाई संसदमा नेपाली भाषा बोल्न मन लागेन भने मैथिली भाषामा बोलेको भए पनि त्यो सुपाच्य कृुरा हुन सक्दथ्यो । संसदमा नेवार सांसद नेवारीमा, लिम्वु सांसद लिम्बु भाषामा गुरुङ सांसद गुरुङ भाषामा मगर सांसद मगर भाषामा थारु सांसद थारु भाषामा बोल्न नसक्ने होइन । तर पनि उनीहरूले नेपाली भाषा नै प्रयोग गर्दछन् जसलाई संविधानले नेपालको काम काजको भाषा वा सम्पर्क भाषाको रुपमा स्वीकृत गरेको छ । नेपालको कार्यालयको भाषा मानेको छ ।
सरिता गिरीले भनिन् खस  भाषा हिजो अस्तीको भाषा हो । तर हिन्दी भाषाको इतिहास निकै लामो छ ।  नेपाली संसदमा हिन्दी बोल्ने सरिता गिरीलाई हिन्दी भाषाको  इतिहास नै थाहा छैन रहेछ । साँच्चै कुरा गर्ने हो भने हिन्दी भाषा भारतको सबभन्दा कान्छो भाषा हो । यसको इतिहास डेढ सय बर्षको पनि छैन । जब कि बंगाली भाषाको इतिहास ७ सय बर्षभन्दा पृरानो छ । आसामी आषाको इतिहास पनि ६ सय बर्षभन्दा पुरानो छ । दक्षिणका भाषा तामिल तेलुगु मलायलम कन्नड भाषाको इतिहास हजार दुई हजार बर्षभन्दा पुरानो छ । हिन्दी भाषा दिल्लीको वरिपरि मेरठमा बोलिने भाषा हो । यसको खास नाम खडी बोली हो । भारतेन्दु हरिश्चन्द (  १८५०÷१८८५ ) जस्ता लेखकले हिन्दी भाषामा पत्रिका सुधा प्रकाशित गर्नाका साथसाथै हिन्दीमा लेखेर यस भाषालाई स्थापित गर्ने प्रयास गरेका हुन् । हिन्दीका उपन्यास सम्राट प्रेम चन्द (  १८८०÷१८३६) ले पहिले उद्र्दू भाषामा कथा लेख्दथे । पछि हिन्दी भाषामा कथा उपन्यास लेख्न थालेका हुन् । महाकवि गोस्वामी तुलसी  दास (  १४९७÷१६२३ ) को महाकाल्य रामचरित्रमानस अवधि भाषामा लेखिएको थियो ।  हिन्दी भाषामा होइन । त्यतिबेला हिन्दी भाषाको जन्म पनि भएको थिएन । खस भाषा जसको इतिहास ६÷७ सय बर्ष पुरानो छ त्यललाई हिन्दी भाषाभन्दा कान्छो भाषा ठान्नु हास्यास्पद कुरा हो । ज्ञानहिनताको परिचय हो । हिन्दी भाषाको इतिहासभन्दा  त भानुभक्त आचार्य (  १८१४÷१८६८ ) जेठा थिए ।  भानुभक्तले रामायण १८५३ मा लेखेर पुरा गरेका थिए ।  रामायण उनका अनुवाद कृति नै थियो ।  उनले बाल्मिकीको रामायणलाई आफ्नै मौलिकतामा अनृुवाद गरेका थिए । 
हिन्दी भाषा अझ पनि भारत सरकारको लेखापढीको भाषा हुन सकेको छैन । काम काजको भाषा हुन सकेको छैन । सम्पर्क भाषा हुन सकेको  काम काजको भाषा हुन सकेको छैन । सम्पर्क भाषा हुन सकेको छैन । भारत सरकारले आजभन्दा ५० बर्ष अघि भारतमा अंग्रेजी भाषालाई हटाएर हिन्दी भाषालाई प्रयोग गर्ने आदेश दिएको थियो । तर त्यो आदेशको बंगाल र खास गरी दक्षिण भारतबाट यति चर्को बिरोध भयो कि उसले आफ्नो निर्णय फिर्ता लिन पर्यो । हिन्दी भाषाको प्रयोगको बिरोधमा दक्षिणमा केही व्यक्तिहरूले आत्मदाह समेत गरेका थिए । अहिले पनि भारत सरकारको अफिसियल भाषा अंग्रैजी नै हो । हिन्दी होइन । भारत सरकारले भारतमा नै राम्ररी लागू गर्न नसकेको हिन्दी भाषालाई उसले नेपालमा लागू गराउन चाहन्छ र सरिता गिरी जस्ता देशद्रोही व्यक्ति विस्तावादी भारतको स्वरसित स्वर मिलाउँदै निर्लज्ज रुपमा हिन्दी भाषाको पक्षमा बलकालत गर्दछन् । कुरा सरिता गिरीको मात्र होइन । सर्वोच्च अदालतमा नेपाली भाषामा नै मृुद्दा मामिला सुनवाई गरेर  नेपाली भाषमा नै फैसला समेत लेखेका लक्ष्मण लाल कर्ण संंसदमा हिन्दी भाषामा बोल्दछन् । यिनलाई बिखण्डनकारी देश द्रोही भन्ने कि नभन्ने ? शायद उनले जागिरेको रुपमा नेपाली भाषामा बोल्ने र नेताको रुपमा हिन्दी भाषामा बोल्ने कसम खाएका रहेछन् । यिनले संसदमा नेपाली भाषामा बोल्न  नचाहे पनि मैथिली भाषामा बोलेको भए पनि राम्रै हन्थ्यो । यिनको मातृभाषा मैथिली हो । जसले आफ्नै मातृभाषालाई उपेक्षा गर्दछ उसले केलाई नेपालको सम्पर्क भाषा  नेपाली भाषालार्ई कदर गरोस् । सरिता गिरीको भन्दा पनि अझ बढी नेपाली भाषाप्रतिको उपहास त लक्ष्मर्ण लाल कर्णले गरेको  देखिन्छ ।  कति मधेसी नेताले संसदमा हिन्दीमा बोल्दथे । आजभोलि उनीहरूले नेपाली भाषामा नै बोल्न थालेका छन् । यो राम्रो कुरा  हो । उनीहरूले नेपाली भाषामा बोल्न नचाहेमा मैथिली भोजपुरी अथवा अवधि माषामा बोले पनि हुन्छ । यी भाषा तराईबासी नेपाली नागरिकले बोल्नै भाषा नै हुन् ।
नेपाली भाषा नेपालको मात्र भाषा होइन । यो भारतको पनि भाषा  हो । भारतको संविधानको अष्टम अनुसूचिमा मान्यता पाएको भाषा हो । भारतमा झण्डै एक करोड नेपालीले (  आजभोलि गोर्खाली भन्न थालेका छन् ) बोल्ने भाषा हो । दार्जीलिङका नेपाली नेपाली भाषामा नै कृुराकानी गर्दछन् । देहरादुनका नेपाली नेपाली भाषामा नै कुराकानी गर्दछन् । पूर्वाचल भारत आसम मेघालय अरुणाचल प्रदेश, नागालैण्ड, मणिपुर त्रिपुृरा मिजोरामका नेपाली नेपाली  भाषा नै कुारकानी गर्दछन् । सिक्किममा नेपाली नेपाली भाषामा ने कुराकानी गर्दछन् । सिक्किमको लेखापढीको भाषा नेपाली हो । दार्जीलिङको लेखापढीको भाषा नेपाली हो । आसामले ६ कक्षासम्म नेपाली भाषामा अध्ययन गर्न सकिने अनुमति दिएको छ । बी ए सम्म एक विषय नेपाली पढ्न पाइन्छ । आसामको गुवाहाटी विश्वविद्यायलले नेपाली बिषयमा एम ए का कक्षा संचालन गरेको छ । मेघालय नागालैण्ड मणिपुर मिजोराम आदिका कलेजमा वी ए सम्म एक विषय नेपाली पढ्न पाइन्छ ।  नर्थ बंगाल विश्वविद्यायल र बनारस हिन्दु विश्वविद्यायबाट नेपाली विषयमा एम ए पढ्न सकिन्छ । नेपाली बिषयमा पी एच डी गर्न सकिन्छ । सिक्किम विश्व विद्याययमा  नेपाली भाषा अध्ययन गर्न सकिन्छ । .भारतीय नेपालीले नेपाली भाषामा सयौं पत्र पत्रिकाको प्रकाशन गरेका छन् । लेखकहरूले हजारौ पुस्तक नेपाली भाषामा प्रकाशित  गरेका छन् । कुनै समयमा नेपालभन्दा दार्जीलिङ नेपाली भाषा साहित्यको क्षेत्रमा धेरै अघि थियो । भनिन्थ्यो हिजो जुन कुरा दार्जीलिङले जान्दथ्यो आज बल्ल नेपालीले जान्दछ ।
भवानी भिक्षु नेपाली भाषामा साहित्य लेखेर स्थापित तथा चर्चित भएका छन् । भवानी भिक्षुले नै शिलाङमा पुगेर नेपाली साहित्यकार सम्पर्क समितिको स्थापना गरेका थिए ।  उनको कपिलबस्तुमा स्मारिका समेत बनेको छ । मणिपुृर विश्वविद्यायलमा हिन्दीका प्राध्यापक स्वं डा चन्देश्वर. दुवेले नेपाली भाषामा ३० बटा जति किताब लेखका छन् । उनको जन्म बिहारमा भएको थियो । मणिपुर विश्वविद्यायमा हिन्दीको प्राध्यापक नियृुक्त हुनुभन्दा अघि दुई चार बर्ष उनले नेपालका कलेजमा अध्यापन गरेका थिए । त्यतिबेला नै नेपाली भाषा  सिकेका थिए । दार्जीलिङ गर्वमेन्ट कलेजका प्राध्यापक भरत यादवको नेपालसित गोरु बेचेको पनि साइनो थिएन । तर उनले राजनीतिशास्त्र बाहेक नेपाली भाषामा पनि एम ए पास गरेका थिए । उनले दार्जीलिङबाट नेपाली साहित्यिक पत्रिका हिमालोकको सम्पादन गर्दथे । उनी नेपाली साहित्कार पनि हुन् । पंडित राहुल सांकृतायनले लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा कविताको अध्ययन गरेर लेखेका थिए हिन्दीका तीन प्रसिद्ध कवि पंत  प्रसाद निरालामा पाइने गुण एउटै देवकोटमा पाइन्छ । राहुल सांस्कृतायन नेपाली नागरिक थिएनन् । भारतीय नागरिक थिए । सरिता गिरी र लक्ष्मण लाल कर्णले नेपाली भाषाको अनादर र उपेक्षा गर्दैमा यसको महत्व र गरिमा कम हुने होइन । बरु उनीहरू आफै नेपाली समाजमा अनादरित र उपेक्षित हुँदै जानेछन् ।
भनिन्थ्यो नेहरुले १७ बटा भाषा जान्दथे । नेहरु अध्ययनशील व्यक्ति थिए । उनले जहाज वा रेलवमा अध्ययन गर्दा पढ्ने समय निकाल्दथे । धेरै जसो अध्ययन र लेखन त उनले जेलबाट गरेका हुन् ।  बुबाको चिठी छोरीलाई भन्ने लामो लेख उनले जेलबाट नै लेखेका हुन् । यो चिठी छोरीलाई बैज्ञानिक ज्ञान दिन लेखिएको थियो ।
इन्दिरा गान्धी जब शिलाङमा त्यहाँको जनसमूहलाई सम्बोधन गर्दथिइन् अंग्रेजी धाषा प्रयोग गर्दथिइन् । शिलाङ मेघालयका शिक्षाका माध्ययम र कार्यालयको लेखापढीको भाषा अंग्रेजी नै हो ।  आफ्नो भाषणको अन्त्यमा उनले खसिया भाषामा खुबलाई सिबुन भन्दथिइन् । खुबलाई सिबुन भनेको खसिया भाषामा अभिवादन गर्ने शब्द पनि हो । धन्यवाद भन्ने शब्द पनि हो ।  दुई शब्द खसिया भाषामा बोलेर उनले खसियाको मन जित्ने प्रयास गर्दथिइन् । सरिता गिरी नेपालको संसदमा नेपाली भाषामा बोलेर नेपाल र नेपाली जनतालाई खुशी पार्नुभन्दा हिन्दी भाषमा बोलेर भारतका विस्तारवादी शासकलाई खुशी पार्नु आफ्नो धर्म ठान्छिन् शायद ।
३१–२–२०७७