Skip to main content

कलियुगका कम्युनिष्टहरू अयोध्याको खोजतलाशमा

एउटा चिनिया कथामा भनिएको छ – एक जना विद्यार्थीले आफ्नो सारा धन सम्पति ड्रेगनको शिकार कसरी गर्ने भन्ने कला कौशल सिक्नमा खर्च गरेछ । ऊ अन्ततः ड्रेगनको शिकार कसरी गर्ने भन्ने विद्यामा पारंगत भएछ । तर उसले आफूले जीवनमा सारा धन सम्पति स्वाहा पारेर ड्रेृगनको शिकार गर्ने आफ्नो कला कौशललाई व्यवहारिक जीवनमा उतार्न सकेनछ । उसको सारा लगानी बेकार भएछ । खेर गएछ । डुबेछ । उसले आफ्नो त्यति महंगो ज्ञान कला कौशल ड्रेगनको शिकार गर्नमा किन प्रयोग गर्न पाएनछ भने चिनियाँ लोककथाको ड्रेगन त स्वर्गको काल्पनिक प्राणी रहेछ । ऊ पृथ्वीमा आउने त कुनै सवाल आउँदो रहेनछ ।

मलाई गुरु के पी ओलीले रामको जन्मभूमि अयोध्या बारे दिएको व्रह्रम ज्ञान चिनिया लोक कथामा बर्णित काल्पनिक स्वर्गमा बास गर्ने ड्रृेगनको जस्तो लागिरहेको छ । जसरी शिकार खेल्न चिनियाँ बिद्यार्थीले चारै चौ्ररास खोज्यो  र कहिी पनि पाएन । यस कारण पनि पहिलो कुृरो त ड्रेगन धरतीको होइन काल्पनिक स्वर्गको  प्राणी थियो । दोस्रो कुरो ड्रेगन जिउँदो जाग्दो प्राणी नभएर काल्पनिक स्वर्गको काल्पनिक प्राणी थियो । अध्ययन अनुृसन्धानको आधारमाभन्दा पनि कमरेड के पी ओलीले राम्रो जाँच पडताल नगरीअन्दाज अनुृमानको भरमा रामलाई नपाली नागरिकता प्रदान गरिदिए । उनको जन्मभूमि चितवनको नजिकै पर्सा जिल्लामा पर्ने ठोरी हो भनिदिए । उनका शिष्यहरूले गुरु के पी ओलीको उद्घोषणालाई ब्रह्मज्ञानको रुपमा लिए ।  देववाणीको रुपमा लिए । बाइबलको रुपमा लिए । किनभने क्रिस्तानहरूले बाइबलमा शब्दलाई ईश्वरका शब्द मान्दछन् । बाइबल कुनै मान्छेले लेखेको वा कथेको कुृरा होइन । बाइबलमा वर्णित हरेक शब्द ईश्वरका बाणी हो भन्दछन्। मान्दछन् ।

रामायण महाभारत इतिहासका ग्रन्थ होइनन् । मिथ हुन्् । माइथोलोजीका बर्णित कथा हुन् । यसैले हामीले पृथ्वीनारायण शाहलाई जस्तै रामलाई र गोरखालाई अयोध्यामा खोजेर भेट्न सक्दैनौं । तर कलियुृगका कम्युनिष्ट मिथलाई पनि इतिहास ठान्दछन् र काल्पनिक व्यक्ति वा ठाउँलाई पनि यथार्थं कुरो ठानेर दिउँसै बत्ती बालेर खोज्न थाल्दछन् । यद्पि आध्यात्मवादीहरूले मिथलाई पनि इंतिहास मानेर रामलाई इंडियन वा नेपाली भनेर झगडा गर्न सक्दछन् । अयोध्यालाई पाकिस्तान भारत वा नेपालमा छ पनि भन्न सक्दछन् । उनीहरूको यस्तो आस्था विश्वास वा भक्ति स्वाभाविक नै हो । हामीले उनीहरूको यस्ता आस्था विश्वास वा मान्यतालाई तर्क बा तथ्यका आधारमा भत्काउन सक्दैनौं । जबरजस्ती भत्काउन आवश्यक पनि छैन । आफूलाई भौतिकवादी बताउने कम्युनिष्टहरूले मिथका रामलाई पनि नेपाली थिए भन्नु र उनको जन्म स्थल अयोध्या नेपालको पर्सामां भन्नु आफंैमां आश्चर्य मान्ने कुरा हुन सक्दछ । हो मिथमा बर्णित कति ठाउँहरू अस्तित्वमा रहे  भएका पनि हुन सक्दछन् । किनभने काल्पनिक लोककथाको बर्णन पनि कुनै न कुृनै स्थान र कुनै  न कुनै परिवेशमा गरिएकोे पाइन्छ । हामीलाई थाहा छ बीरसिक्काको कथा काल्पनिक हो । पात्र पात्रा पनि काल्पनिक हुन । तर पनि त्यसमा बर्णित स्थान भूगोलमा भएकै पनि छन् । यसैले बाइबलमा बर्णित आदम र ईभका बासस्थान इडेनको गार्डेन काल्पनिक भए जस्तै रामको जन्म स्थान भनिएको अयोध्या काल्पनिक पनि हृुन सक्दछ अथवा शिवको बासस्थान ठानिएको कैलाश पर्वत बास्तविक पनि हुृन सक्दछ जुन यतिबेला चीनमा पर्दछ । यसैले आफूलाई खोटा होइन खाटी कम्युनिष्ट हौं भन्ने प्राणीहरूले वा कमरेडहरूले रामको राष्ट्रियता र जन्म स्थानका खोजी गर्दै समय शक्ति  खर्च गर्नुभन्दा माक्र्सादको गहिरो अध्ययन र अनृुसन्धानमा शक्ति र समय खर्च गर्नुृ असल फलदायी काम हुन्थ्यो कि ?

कमरेड के पी ओलीले शायद आफ्नो गंभीर अभ्ययन वा चिन्तन मनन र ध्यान पछि जनकपुृरकी सीताको विवाह चार दिनमा पनि डिंडेर नपुगिने अयोध्यामा सुृसम्पन्न हुृन संभव थिएन भन्ने दिव्य ज्ञान प्राप्त गरेको देखियो । कुृरा त साँचा हो । रावणले उठाउन नसकेको शिवधनृुष सीताले सजिलै उठाउने राख्ने गर्दथिइन् भनिएकोे छ । यति भारी धनुृष सजिलै उठाउन सक्ने सीतालाई रावणले कसरी भगाएर लान सक्यो त ? तर्क गर्नु पर्निे कुृरा त यो पनि त हो । संसारमा कतै पनि बानरको सना  निर्माण गर्न सकेको इतिहास छैत्त , राँवणसित लड्न कसरी बानर सेना संभव भयो त प्रश्न यस्तो.पनि गर्न सकन्छ ।  हनुृमानले कसरी पहाड बोकेर ल्याउन सके ? तर्क गर्ने ठाउँ यो पनि हो. । लक्ष्मणले रेखा खिच्दैमा त्यसले कसरी इलेिक्ट्रक फिट गरेको तारले जस्तै काम गनै सक्यो ? रावणका कसरी दशवटा टाउका भए ः यस्ता दशवटा टाउका भएका मान्छे वा राक्षस त अझसम्मको जीव विज्ञानले पता लगाएको छैन ।  तर्क गर्नृ पर्ने कुरात यो पनि होला ? रामायणमा यस्ता तर्क गर्नृु पर्ने ठाउँ हजारौ छन् । धर्ममा आस्था राख्ने व्यक्तिले यस्ता प्रश्नप्रति प्रश्न वा तर्क गर्नुृ पर्ने कुनै आवश्यकता ठान्दैनन् । उनीहरूसित यी सब प्रश्नको  एउटै. उत्तर हुन्छ –यो. सब र्इंश्वरकोे. लीला हो । ईश्वरको लीला अपरम्पार छ । यसैले त मिथमा जति असंभव कुरा गरे पनि संभव मानिन्छ । भनिन्छ पवन पुत्र हनुमानले सानामा सूर्यलाई फल सम्झेर मुखमा राखेर निल्न थालेका थिए रे । महाभारतमा कर्णलाई सूर्य पुत्र मानिन्छ । महाभारत मिथ भएको हुनाले यस सम्बन्धमा कसैले  तर्क गर्दैन । कृष्णले अर्जुनलाई छाती च्यातेर बिराट रुप देखाएछन् । सारा विश्व ब्रह्माण्ड उनीभित्र रहे भएको तस्बीर देखाएछन् । यस कुृरामा पनि तर्क गर्नृु पर्ने कुनै ठाउँ छैन । भगवानको लीला । यो कुरा  बेग्र्ल हो कि माक्र्सवाद वा विज्ञानमा विश्वास गर्ने मान्छेले यस्ता कुृरामा कुनै महत्व दिंदैनन् । यस्ता कुरा कत्ति विश्वास गर्दैनन् ।

हाम्रो मुलुक वा यो विश्यमा भगवानमा विश्वास नगर्ने मान्छहरूको भन्दा पनि भगवानमा विश्वास गर्ने मान्छेहरूको संख्या ठूलो छ । धेरै छ । यो एउटा स्थापित सत्य हो ।

रामलाई भगनान मान्नेहरूले रामलाई मान्छे मान्दा मान्दै पनि भगवानको अवतार मान्दछन् । उनीहरू अवतारबादमा विश्वास गर्दछन् । रामायणलाई मिथ होइन इतिहास ठान्दछन् । उनीहरूको यस्तो मान्यतालाई कम्युनिष्टहरूले सम्मान नै गर्दछन् । कम्युनिष्ट के ठान्दछन् भने रामायण एउटा मिथ भएको हुनाले रामको कुनै खास जन्मस्थान नहुन पनि सक्दछ । अथवा रामायण एउटा मिथ भएको हुनाले रामको जन्म जहाँ भएको. भन्दा पनि हृन्छ । भए पनि जसरी रामलाई भगवान वा भगवानको अवतार मान्नेहरू कम्यृुनिष्टका कृरा पताउँदैनन् त्यसरी  नै कम्युनिष्टहरू पनि अबतारवादमा विश्वास गर्ने आध्यात्मवादीहरू वा ईश्वरवादका कुरामा खासै विश्सास गर्दैनन् ।  जे होस्,  दुबै विश्वास गर्न र विश्वास नगर्न  स्वतन्त्र छन् । 

जसले रामलाई भगवानको  अवतार मान्दछन् र उनको जन्म अयोध्यामा भएकोे हो भन्ने कुरा ठान्दछन्् ृउनीहरू अयोध्या अयोध्यामा छ कि , पाकिस्तानमा छ कि नपालको ठोरीमा अन्यौलमा रहेका छन् । अयोध्या चितवनको माडीतिर छ कि अन्येत्र कतै छ भनेर धुमधाम खोज तलास गर्ने छन् । आफ्नो सारा श्रम शक्ति धन सम्पति खर्च गर्ने छन् । तर कथा उही चिनिया विद्यार्थीको ड्रेगनको शिकार खेल्ने कथा जस्ता पनि हुन सक्दछ । कुरो दिनभरि करायो दक्षिणा हरायोमा पनि टुंगिन सक्दछ । उसरी उनीहरू यो खोज तलाश वा अभ्यास  सिसीफसको कसरतमा  परिणत पनि हुन सक्दछ ।

२३–४–२०७७


Comments

Popular posts from this blog

लालबीन क्षेत्रीको सम्झनामा

  हालै नागालैण्डको डिमापुरमा लालबीन क्षेत्रीको असामयिक मृत्यु भएको खबर पाएँ  । दुखित भएँ ।  उहाँको मृत्युको खबरले मलाई  सर्वप्रथम शिलाङ पुरायो । हाम्रो भेट र चिनाजानी शिलाङमा भएको थियो । अझ कुरा खु्लाएर भन्नु पर्दा हाम्रो प्रथमभेट गल्फलिंकमा भएको थियो । एशिया कै नामूद गल्फ फिल्ड गल्फ लिंकमा भएको थियो । त्यहाँ हामी पिकनिकमा उपस्थित थियौं । कुनि कताबाट mाालबीन क्षेत्री त्यहाँ झुल्किए । उनका साथमा अन्य कुनै व्यक्ति पनि हुनु पर्दछ । तर म स्मरण गर्न सकिरहेको छैन । जे होस्, लालबीन बडो रमाइलो व्यक्ति रहेछन् । नाच गान जानेका व्यक्ति रहेछन् । उनी त्यस पिकनिकमा नाचे गाए ।  शायद त्यही नाचगानले गर्दा नै उनी मेरो नजरमा परे । मेरो सम्झनामा रहे ।  हाम्रो त्यो भेटले पछि राजनीतिक सम्बन्ध समेत स्थापित  गर्यो । उनी बाम राजनीतिमा सम्पर्कित भए । पुष्पलालको नेतृत्वको कम्युनिष्ट पार्टीका नजिक भए । उनी डिमापुरमा सामाजिक साहित्यिक र सांस्कृतिक कार्यमा पनि क्रियाशील रहे ।  लालबीन क्षेत्रीको पुख्र्यौली घर स्याञ्जा हो ।  तर उनी स्या)ञ्जा पुगेको मलाई त्यति सम्झना छैन ।  पछि लालबीन क्षेत्रीको विबाह त्यतिबेला गुवाहा

त्यो फेरि फर्केला कथातिर फेरि फर्किंदा

     ।  मैले गल्कोटमा विद्यार्थी कालमा त्यो फोरि फर्केला कथा अध्ययन गरेका थिएँ । मलाई त्यस कथाले निकै नै प्रभावित पारेको थियो । मेरो बाल्यकालमा नै  लोककथाप्रति निकै धेरै रुचि भए पनि आधुुनिक कथाका सम्बन्धमा मेरो कुनै खासै ज्ञान थिएन । त्यतिबेला म शायद भवानी भिक्षुको नामसित परिचित भएको थिएँ थिएन त्यो पनि मलाई थाहा छैन । तर पनि उनको त्यो फरि फर्केला कथाले मलाई निकै प्रभावित पारेको थियो । हो, मलाई त्यो फेरि फर्केला कथाले त्यसरी नै प्रभावित पारेको थियो जसरी मलाई मैले आसाममा हाई स्कूलमा अध्ययन गर्दा अंग्रेजी पाठ्य  पुस्तकका दुई कथा लिउ टल्सट्वायको  हाउ मच लैण्ड डज ए म्यान निड र अमेरिकी कथाकार वाशिंगटन आरभिङको  रिप भ्यान विंकल तथा हिन्दी पाठ्य पुस्तक गद्य माधुरीेको  चन्द्रधर शर्मा गुलेरीले लेखेको कथा उसने कहा थाले प्रभावित पारेका थिए । भनिन्छ चन्द्रधर शर्मा गुलेरीले जम्मा दुईबाट कथा लेखेका थिए । अर्को कथा पढ्ने मौका त मैले पाइनं । खोजेर  पढिन पनि । तर मलाई उसने कहा था कथा एउटा जीवन्त कथा जस्तो लागेको थियो । मलाई कता कता उसने कहाँ था र त्यो फेरि फर्केला उस्तै उस्तै कथा लाग्दछन् ।  फरक यत्ति हो

सुमिनाको वागी स्त्रीको आत्मकताको एक अध्ययन

  सुमिनाको बागी स्त्रीको आत्मकथा नाममा उनको २०८० सालको पहिलो कविता संकलन प्रकाशित भएको छ । शायद यो बर्षको महिला हस्ताक्षरको यो एउटा सबभन्दा बडी चर्चित तथा महत्वपूर्ण साहित्यिक कृति हो । यो कुनै एक व्यक्तिको आत्मकथाको पुस्तक जस्तो सुनिन्छ । कसैको निजी आत्मकथा जस्तो लाग्दछ । तर कुरो यसो होइन । यो कविता संकलन हो । कविले मुख्यत महिलाहरूका समस्या र वेदनालाई आफ्ना कवितामा वाणी दिएको हुनाले यसलाई आत्मकथा पनि  भन्न सकिन्छ । तर यो आत्मकथा कुनै एक खास महिलाको जीवनमा आधारित नभएर आम महिलाको जीवनसित सम्बन्धित छ पनि भन्न सकिन्छ । यस कविता संकलनका कविताले कुनै एक खास महिलाको आवाजलाई बुलन्द गरेको देखिए पनि यसले आम महिलाको जीवनलाई प्रतिनिधित्व गरेको देखिन्छ । यस कविता सकलनले महिला कुनै न कुनै रूपमा पुरुषद्वारा पीडित भएको कुरालाई प्रतिबिम्बित गर्दछ । यस कविता संकलनमा मुख्यत पूँजीवादी समाजमा हुर्के बढेका महिलाहरूको चित्रण गरेको छ । उनीहरूको व्यथा कथालाई वाणी दिएको छ  ।  महिला सदा सर्वदा पुरुषद्वारा शोषित पीडित रहे भएको कुरा भने साँचो होइन । यस समाजलाई माक्र्सले मुख्यत ६ युगमा विभाजित गरेका छन् ।  आदिम सा