Skip to main content

जय खोप

  

कोविद १९ को महामारीले यो सारा विश्व नै पीडित छ । यस महामारीबाट बच्न लक डाउनका अतिरिक्त सर्तकताको विशेष उपाय अवलम्बन गर्नु पर्ने आवश्यकता भयो । यसलाई हामी सबैले कम बेसी मात्रामा पालन गर्यौं । दुखको साथमा भन्नु पर्दछ जनताको स्वास्थ जस्तो अत्यन्त गंभीर र संवेदनशील सवालमा पनि सरकार त्यति जिम्वेबार बनेन । औषधि वा आवश्यक उपकरण मगाउने सवालमा पनि सरकारले कमीसनको खेल खेल्यो जसले गर्दा कति निदोर्ष नागरिकले अकालमा नै ज्यान गुमाउनु पर्यो । आइसियुको अभावमा कतिले ज्यान गुमाए । भ्यान्टिलेटरको अभावमा कतिले ज्यान गुमाए । अक्सिजनको अभावमा कतिले ज्यान गुमाए । बेडका अभावमा कतिले ज्यान गुमाए । एम्वुलेन्सको अभावमा कतिले ज्यान गुमाए । जबकि समयले हामीलाई पूर्व तयारीको लागि प्रयाप्त मौका नदिएको भने होइन । फेरि विश्व स्वास्थ संगठनले हामीलाई पटक पटक खबरदारी नगरेको पनि होइन । सरकारले आवश्यक कदम नचाल्दा पनि कति नागरिकले अकालमा ज्यान गुमाउनु परेको कुरा जग जाहेर छ । जे होस्, पहिलो र दोस्रो लहर काटेर वा काट्दै गरेर अब हामी कोविद १९ को तेस्रो लहरको खतराको नजिक छौं । थाहा छैन सरकारले यसको प्रतिरक्षा कसरी गर्दछ । हामीलाई थाहा छ कोविद १९ को आक्रमणबाट बच्न जनता वा नागारिक आफै पनि जागरुक हुन आवश्यक छ । नागरिक आफै सर्तक र सजग रहन आवश्यक छ । तर नागरिक मात्र सतर्क र सजग भएर मात्र पुग्दैन । यसमा सरकारको भूमिका निर्णायक हुन्छ । सरकारले ठीक नीति लिएन भने कोविद १९ को महामारीबाट जनतालाई सुरक्षित राख्न निकै कठीन हुन्छ । भूटानले आवश्यक सर्तकता अपनाएको जम्मा १ जनाको मात्र कोििवद् १९ ले ज्यान लियो भन्ने खबर छ । ताइवानले पनि आवश्यक सर्तकर्ता अपनाएर मृत्यु दरलाई निकै कम गर्यो । महाचीनले त्यसलाई सशक्त  रुपमा                                नियन्त्रण गर्न सक्यो । 

यतिबेला सहयोगमा रुपमा प्राप्त गरेर होस् वा किनेर सरकारले केही भ्याक्सिन नेपालमा भित्राएको छ । केही भ्याक्सिन इन्डियाबाट आए । केही भ्याक्सिन अमेरिकाबाट सहयोगको रुपमा आए । केही भ्याक्सिन चीनबाट सहयोगको रुपमा पनि आए । अरु देशबाट पनि आउलान् । आउँदैछन् पनि । हाम्रो सरकारसित भ्याक्सििन किन्न  प्रयाप्त पैसा नभए दातृ राष्ट्रले पनि ढिलो चाँडो उपलब्ध गराउँदै जालान् । यस कारणले पनि कि यो  एउटा मानवताको विषय पनि हो ।

जे होस्, प्राप्त औषधि उपकरण तथा भ्याक्सिनलाई पनि सरकारले वा त्यसको स्थानीय निकायले ठीक तरिकाले परिचालन गर्न सकेन । चैत महिनामा इन्डियाबाट ल्याएर पहिलो भ्याक्सिन लाएर बसेका खास गरी सिनियर सिटिजन दोस्रो भ्याक्सिन नआएर लगाउन पाएका छैनन् । दोस्रो भ्याक्सिन नआएर लगाउन नपाएका नागरिकले चीन वा अमेरिकाबाट आएका भ्याक्सिन लगाउन नहुने । भारतले नदिने । दिए पनि दोस्रो भ्याक्सिन लगाउने म्याद गुज्रिसकेको अवस्था भएको सर्व विदित नै छ । इन्डियाको पहिलो भ्याक्सिन लाएर बसेका नागरिक अन्योलको अवस्थामा छन्् । 

हाल अमेरिकाबाट र चीनबाट आएका भ्याक्सिन लगाउने जोर चलेको छ । यतिबेला भ्याक्सिन लगाउने तौर तरिका एकदम भद्रगोेलको छ । अराजक छ । अव्यवस्थित छ । भ्याक्सिन लगाउने व्यवस्थित तौर तरिका नभएको हुनाले नागरिकहरूले ठूलो शास्ती बेहारिरहेका छन् । कति दिनभरि बसेर बेलुकी निराश भएर फर्केका छन् ।  

हाम्रो गरीब देश हो । हाम्रो मुलुकले पैसाको अभावले बेलामा नै भ्याक्सिन प्राप्त नगर्न सक्दछ । जसरी तसरी प्राप्त खोपलाई व्यवस्थित तरिकाले लगाइदिने गरेको भए जन गुनासो सुृन्न पर्ने थिएन । सरकार बदनाम हुने थिएन । प्रशासन बदनाम हुने थिएन । यतिबेला चारैतिर खोप लगाउने सवालमा सरकारका कमी कमजोरी  छताछुल्ल भएका छन् । 

खोप लगाउनुका खास अर्थ हो नागरिकमा कोरानाको विरुद्धमा लड्न भिड्न सक्ने शक्ति  पैदा गर्नुृ । रोगसित लड्न प्रतिरोधात्मक शक्ति बृद्धि गर्नु । कोरोनाको महामारी चानचुने महामारी होइन । कोरानो इतिहास जति पुरानो भए पनि यो यसरी विश्वव्यापी रुपमा फैलिएको थिएन । बिभिन्न भ्यारिइन्ट हुँदै फैलिएको थिएन । झन् पछि झन् शक्तिशाली भएर फैलिएको थिएन । छन त कोलेरा प्लेग जस्ता रोग पनि संक्रामक नै थिए । सरुवा नै थिए ।  भए पनि कोरोना अझ बढी संक्रामक भएको पाइयो ।  कोरोना त मान्छेदखि मान्छे डराउनु पर्ने रोग रहेछ । डाक्टरसित रोगी डराउनु पर्ने । रोगीसित डाक्टर डराउनु पर्ने । निरोगी मान्छेसित  निरोगी मान्छे डराउनु पर्ने । कुरा त्यति मात्र होइन । हावामा ढुक्कसित सास लिन नपाइने । मुख टालेर हिंड्नु पर्ने ।  कसैका घरमा पाहुना भएर पनि जान नसकिने । मान्छेदेखि मान्छे दुई मिटरको दुरी कायम गरेर उभिनु पर्ने । गरम जोशीका साथमा हात मिलाउन नपाइने । गला लगाउन नपाइने ।  दोकानमा किनबेच गर्दा पैसा लिंदा दिंदा पनि कारोना सर्ने डर ।  मालसमान छुँदा पनि कोरोना सर्छ कि भन्ने डर । खाद्य बस्तु बासी नबनाई वा नधुलाई खान नहुने । गेट वा ढोका खाल्दा   पनि कोरोना सर्छ कि भन्ने भय । सार्वजनिक यायायातको साधन प्रयोग गर्दा कोराना लाग्ने डर । बेला बेलामा साबून पानीले हात धोइरहनु पर्ने । साबुन पानीले हात धुन नपाए सेन्टाइजरको प्रयोग गरिरहनु पर्ने ।  हातमा सेन्टाइजर दलिरहनु पर्ने । आफ्नो बचाउको. लागि कति हो कति उपाय अपनाइरहनु पर्ने । आजा पुजा गर्दा सबै रीति नियम पुरा गरे जस्तै कोरोनाबाट बच्न सबै प्रकारका नियम तथा उपनियम पालना गर्नु पर्ने वाध्यता ।  आफूले कोरानालाई छल्न हर संभव उपाय अवलम्बन गर्न पर्ने ।  वास्तवमा कोरोनाले हाम्रो जीवन पद्धति नै परिवर्तन गरिदिएको छ । हाम्रो रहन सहन  खान पान उठ बस चलखेल सब परिवर्तन गरिदिएको छ । यतिबेला विश्वभरिका नागरिकलाई कोरानाको त्रासले त्रसित भई बाँच्नु परेको छ । लाग्दछ कोरोना समाप्त भएको दिनमा मान्छेहरूले लामो सास लिएर बस्ने छन् । उनीहरूका टाउकोबाट पहाड जत्रो भारी हटे जस्तो लाग्ने छ । ऋणमा चुर्लुम्ब डृुवेका मान्छेलाई  ऋणबाट मुक्त भएको जस्तो लाग्ने छ । मान्छे एकदम स्वतन्त्र हुने छ । आजाद हुने छ ।    

पहिले पहिले राणाकालमा सियोले बच्चाहरूको नाडीमा रोप्न चलन थियो । यसलाई खोप भनिन्थ्यो । आजभोलिका बच्चाहरू जन्मिनासाथ मिजल्स टिटनस आदिका सुई लगाए जस्तै उतिबेला भेदीले नाडीमा खोप्ने वा सियो रोप्ने चलन थियो । गाउँमा भेदी आउँदा कटुवालले हाको  हाले पछि गाउँभरका बच्चाहरूलाई तोकिएको ठाउँमा जम्मा गरी खटी आएका भेदीले खोप लगाइदिन्थे । त्यो व्यवस्थित तरिकाले खोप लगाउने प्रचलन र परम्परा थियो । त्यतिबेला गाउँ घरमा कुनै स्वास्थ चौकी पनि हुने थिएन । अस्पतालका के कुुरा । नर्स स्वास्थ सहायक डाक्टरका के कुरा ।

कोरोनाले गर्दा बूढा पाकाले पनि बच्चाले जस्तै खोप लगाउनु पर्ने भो । खोप लगाउनेले झन् पहिले खोप लगाउनृु पर्ने भो ।  मान्छे जमाना अनुसार चल्नु पर्दछ भनेको यही होला । भर्खर प्रधानमंत्री भएका शेरबहादुर देउवाले सरकारको प्राथमिकता खोप खोप खोप भनेका छन् । उहिले कमरेड स्तालीनले युद्ध जित्न तीन चीजको आवश्यकता पर्दछ भनेका थिए । हतियार , हतियार फेरि पनि हतियार । देउवाले कोरानालाई प्रयास्त पार्न तीन चीजलाई प्राथमिकता दिने भनेका छन् – खोप खोप खोप । यतिबेला लगाउन पाउनु निकै ठूलो कुरा भएको छ । खोप लगाउन पाएको मान्छेलाई भाग्यमानी मान्नु पर्दछ ।          जय खोप ।

४–४–२०७८




















Comments

Popular posts from this blog

लालबीन क्षेत्रीको सम्झनामा

  हालै नागालैण्डको डिमापुरमा लालबीन क्षेत्रीको असामयिक मृत्यु भएको खबर पाएँ  । दुखित भएँ ।  उहाँको मृत्युको खबरले मलाई  सर्वप्रथम शिलाङ पुरायो । हाम्रो भेट र चिनाजानी शिलाङमा भएको थियो । अझ कुरा खु्लाएर भन्नु पर्दा हाम्रो प्रथमभेट गल्फलिंकमा भएको थियो । एशिया कै नामूद गल्फ फिल्ड गल्फ लिंकमा भएको थियो । त्यहाँ हामी पिकनिकमा उपस्थित थियौं । कुनि कताबाट mाालबीन क्षेत्री त्यहाँ झुल्किए । उनका साथमा अन्य कुनै व्यक्ति पनि हुनु पर्दछ । तर म स्मरण गर्न सकिरहेको छैन । जे होस्, लालबीन बडो रमाइलो व्यक्ति रहेछन् । नाच गान जानेका व्यक्ति रहेछन् । उनी त्यस पिकनिकमा नाचे गाए ।  शायद त्यही नाचगानले गर्दा नै उनी मेरो नजरमा परे । मेरो सम्झनामा रहे ।  हाम्रो त्यो भेटले पछि राजनीतिक सम्बन्ध समेत स्थापित  गर्यो । उनी बाम राजनीतिमा सम्पर्कित भए । पुष्पलालको नेतृत्वको कम्युनिष्ट पार्टीका नजिक भए । उनी डिमापुरमा सामाजिक साहित्यिक र सांस्कृतिक कार्यमा पनि क्रियाशील रहे ।  लालबीन क्षेत्रीको पुख्र्यौली घर स्याञ्जा हो ।  तर उनी स्या)ञ्जा पुगेको मलाई त्यति सम्झना छैन ।  पछि लालबीन क्षेत्रीको विबाह त्यतिबेला गुवाहा

त्यो फेरि फर्केला कथातिर फेरि फर्किंदा

     ।  मैले गल्कोटमा विद्यार्थी कालमा त्यो फोरि फर्केला कथा अध्ययन गरेका थिएँ । मलाई त्यस कथाले निकै नै प्रभावित पारेको थियो । मेरो बाल्यकालमा नै  लोककथाप्रति निकै धेरै रुचि भए पनि आधुुनिक कथाका सम्बन्धमा मेरो कुनै खासै ज्ञान थिएन । त्यतिबेला म शायद भवानी भिक्षुको नामसित परिचित भएको थिएँ थिएन त्यो पनि मलाई थाहा छैन । तर पनि उनको त्यो फरि फर्केला कथाले मलाई निकै प्रभावित पारेको थियो । हो, मलाई त्यो फेरि फर्केला कथाले त्यसरी नै प्रभावित पारेको थियो जसरी मलाई मैले आसाममा हाई स्कूलमा अध्ययन गर्दा अंग्रेजी पाठ्य  पुस्तकका दुई कथा लिउ टल्सट्वायको  हाउ मच लैण्ड डज ए म्यान निड र अमेरिकी कथाकार वाशिंगटन आरभिङको  रिप भ्यान विंकल तथा हिन्दी पाठ्य पुस्तक गद्य माधुरीेको  चन्द्रधर शर्मा गुलेरीले लेखेको कथा उसने कहा थाले प्रभावित पारेका थिए । भनिन्छ चन्द्रधर शर्मा गुलेरीले जम्मा दुईबाट कथा लेखेका थिए । अर्को कथा पढ्ने मौका त मैले पाइनं । खोजेर  पढिन पनि । तर मलाई उसने कहा था कथा एउटा जीवन्त कथा जस्तो लागेको थियो । मलाई कता कता उसने कहाँ था र त्यो फेरि फर्केला उस्तै उस्तै कथा लाग्दछन् ।  फरक यत्ति हो

सुमिनाको वागी स्त्रीको आत्मकताको एक अध्ययन

  सुमिनाको बागी स्त्रीको आत्मकथा नाममा उनको २०८० सालको पहिलो कविता संकलन प्रकाशित भएको छ । शायद यो बर्षको महिला हस्ताक्षरको यो एउटा सबभन्दा बडी चर्चित तथा महत्वपूर्ण साहित्यिक कृति हो । यो कुनै एक व्यक्तिको आत्मकथाको पुस्तक जस्तो सुनिन्छ । कसैको निजी आत्मकथा जस्तो लाग्दछ । तर कुरो यसो होइन । यो कविता संकलन हो । कविले मुख्यत महिलाहरूका समस्या र वेदनालाई आफ्ना कवितामा वाणी दिएको हुनाले यसलाई आत्मकथा पनि  भन्न सकिन्छ । तर यो आत्मकथा कुनै एक खास महिलाको जीवनमा आधारित नभएर आम महिलाको जीवनसित सम्बन्धित छ पनि भन्न सकिन्छ । यस कविता संकलनका कविताले कुनै एक खास महिलाको आवाजलाई बुलन्द गरेको देखिए पनि यसले आम महिलाको जीवनलाई प्रतिनिधित्व गरेको देखिन्छ । यस कविता सकलनले महिला कुनै न कुनै रूपमा पुरुषद्वारा पीडित भएको कुरालाई प्रतिबिम्बित गर्दछ । यस कविता संकलनमा मुख्यत पूँजीवादी समाजमा हुर्के बढेका महिलाहरूको चित्रण गरेको छ । उनीहरूको व्यथा कथालाई वाणी दिएको छ  ।  महिला सदा सर्वदा पुरुषद्वारा शोषित पीडित रहे भएको कुरा भने साँचो होइन । यस समाजलाई माक्र्सले मुख्यत ६ युगमा विभाजित गरेका छन् ।  आदिम सा