नेपाली साहित्य परिषद्, शिलाङको स्वर्ण जयन्ती

 

 

  

शिलाङको गोर्खा पाठशाला हाएर सेकेन्ड्री स्कूल मोप्रेम गाडीखानमा स्थित मणिसिंह गुरुङ सभागुहमा विभिन्न कार्यक्रम सहित यही नवम्बर ६ तारिक २०२२  (  २९ कार्तिक २०७९ ) का दिन नेपाली साहित्य परिषद् शिलाङको स्वर्ण जयन्ती समारोहको आयोजना गरिएको छ ।  यो नेपाली साहित्यिक पत्रिका मादलको पनि स्वर्ण जयन्ती बर्षको अवस्था हो ।  यसमा भाग लिन भनेर झण्डै ६ महिना अघिदखि मादलका सम्पादक तथा नेपाली साहित्य परिषद्का सचिव नरबहादुर राईले मलाई  धर्म भूसाल र दुर्गा प्रसाद अधिकारीलाई ईश्वर िप्रसाद खनाललाई समेत साथमा लिएर त्यस कार्यक्रममा उपस्थित हुन आग्रह गरेका छन् । जोर गरेका छन् र हामी सबैसित पटक पटक फोन सम्पर्क गरेका छन्  ।  हामी चारैजना कुनै न कुनै रुपमा नेपाली साहित्य परिषद् र मादलसित जोडिएका थियौं ।  शुरुमा दिनमा नेपाली साहित्य परिषद् र मादल पत्रिकामा क्रियाशील रहेका थियौं । यसैले त्यस कार्यक्रमा हामी उपस्थित हुन नसक्नु यसका आयोजकलाई मात्र होइन हामी निमन्त्रित चारै जनालाई खट्किने कुरा हो । दुखित हुने कुरा हो । पीडा हुने कुरा हो ।  फेरि पनि मुटुमा गाँठो पारेर हामी चारैजना त्यस ऐतिहासिक कार्यक्रममा उपस्थित हुन असमर्थ जस्ता भएका छौं । यस्तो सुनौलो मौका गुमाउने जस्ता भएका छौं । हो हामीले नरबहादुृर राईलाई त्यहाँ उपस्थित हुन कठिन भएको करा बताए पनि उनले हामीलाई कसै गरी पनि आउनुृहोस् भन्न भने छोडेका छैनन् । हो हामी निकै ठूलो धर्म संकटमा परेका छौं । 

शायद धर्म भूसाल , दुर्गा प्रसाद अधिकारी र ईश्वरी प्रसाद खनाल शिलाङ जान तयार भएको भए म पनि त्यसमा सामेल हुन वाध्य हुन्थें होला । धर्म भूसाल कान्छा छोराको आग्रहमा लगभग दुई बर्षको लागि अमेरिका जाने तयारीमा रहेका छन् ।  त्यसैको रन्कोमा रहेका छन् । दुर्गा प्रसाद अधिकारी हालै भएको अपरेसन पछि आराम गर्नु पर्ने अवस्थामा रहेका छन् ।  ईश्वरी प्रसाद खनाल अर्घाखाँचीमा छन् । उनीसित हाम्रो सितिमिति भेट हुँदैन ।

जहाँसम्म मेरो कुरो छ हाल म सामाजिक कार्य वा सभा समारोहबाट सन्यास लिएको जस्तो भएको छु । म कुनै संघ संस्थाले बोलाएको सभा समारोहमा सितिमिति उपस्थित नहुने हुनाले उनीहरूले मलाई बोलाउन वा निमन्त्रित गर्न छोडिसकेको अवस्था छ । मलाई बुटबल कै एउटा साहित्यिक संस्थाले सम्मानित गर्न काठमाण्डौमा बोलाएको थियो । त्यसमा पनि म उपस्थित हुन सकिनं । त्यसरी नै मलाई एक बर्ष अघि स्याँञ्जाको एउटा साहित्यिक संंंस्थाले सम्मानित गर्न स्याञ्जाको ज्याग्दीखोला बोलाएको थियो । मैले आयोजकलाई के भनेर फोन गरे भने तपाईहरूले मलाई सम्मानित गर्न चाहनु भएकोमा धन्यवाद दिन्छु र सम्मानलाई सहर्ष स्वीकार गर्दछु । तर तपाईंहरूले मलाई सम्मानित गर्न त्यहाँ नबोलाउनु भएमा म अत्यन्त खुृशी हुने छु । हिजो म दजैनौं संघ संस्थामा बस्न मन पराउने भए पनि आज कुनै एक संघ संगठनमा संगठित हुन पनि गाह्रो मान्न थालेको छु । पाल्पा तानसेनको एक संस्थामा म सदस्य यस कारणले भएको छु कि त्यसमा मेरो उपस्थिति अनिवार्य मानिएको छैन । हुन त म सक्रिय नरहे पनि पत्रकारको सदस्य रहँदै आएको छु ।  बकिलको संस्था बारको सदस्य हुँदै आएको छु । 

मलाई के लाग्दछ भने म हिजो जस्तो स्वतन्त्र छैन । बुटबलमा कुनै न कुनै काममा बाँधिएको छु । म सबै कुरा च्याट्ट छोडेर जान नसक्ने अवस्थामा पुगेको छु ।  मलाई हाल स्कटलैण्डमा भएकी भाइ बृुहारी रत्ना केसी ( साहनी )ले छोराको विवाह यही नवेम्बरमा काठमाण्डौमा हुँदैछ त्यसमा तपाई सपरिवार जसरी पनि उपस्थित हृनु पर्दछ भनेर फोन गरेकी थिइन् । त्यसमा म उपस्थित हुृन सक्छु कि सक्दिनं भन्न सकेको छैन । फेरि त्यस विवाहको तीन दिन पछि गल्कोटमा साहनीहरूको कुल पुजा हुँदै छ । तीन वा पाँच बर्षमा हुने कूलपुजामा भेटघाटको लागि पनि उपस्थित हुनु पर्ने अवस्था खडा भएको छ ।  यस्तै अवस्थामा फेरि शिलाङमा नपाली साहित्य परिषदको स्वर्ण जयन्ती समारोहको आयोजना गरिएको छ ।  बुटबल वरिपरि डुल्न घुम्न नखोज्ने व्यक्तिलाई ठाउँ ठाउँमा पुग्नु भनेको निकै गह्रौ कार्य हुँदो रहेछ । कठिन कार्य हुँदो रहेछ । 

कुनै समय थियो मेरो निम्ति आसाम शिलाङ मेघालाय बनारस दिल्ली आदि ठाउँ पानी खाने पधेरा  जस्ता भएका थिए ।  म एक्लै जहाँ पनि पुग्ने हिम्मत राख्दथे । बाटोमा हुने जुनसुकै अप्ठ्यारालाई सामना गर्ने हिम्मत राख्दथें । एकपल्ट विहान दिल्ली पुगेर दिनभरि दिल्लीमा गर्नुृ पर्ने काम फत्ते गरी उही दिन फर्केको पनि छु म ।  शिलाङ छोडेर नेपाल आए पछि पनि कति पटक म शिलाङ नागालैण्ड पुगेको छु । यहाँसम्म कि म कहिले नगएको मणिपुर पुगेको छु । तर अहिले एक्लै जुरुक्क उठेर शिलाङ जाने हिम्मत म गर्न सकिरहेको छैन ।

त्यसका अनेक कारण हुन सक्दछन् । एक त म लामो बाटो एक्लै दुख कष्ट सहेर शिलाङ जान गाह्रो ठान्दछु । म बुटबलमा विभिन्न कु्रामा जेलिएको हुँदा  शिलाङ जाने फुर्सद निकाल्न गाहो मान्दछु ।  तेस्रो कुरा म शिलाङ पुगे पछि तुरुन्त किन फर्किन सक्दिनं भने त्यहाँका विभिन्न ठाउँलाई अवलाकन नगरी मलाई फकिैन मन लाग्दैन ।  शिलाङ पुगे पछि म लोअर मोप्रेम गाडीखाना गोर्खा पाठशला विडन फल्स बिशप फल्स हेर्न चाहन्छु । शिलाङ पुगे पछि म  अपर मोप्रेम बाह्रपन्थर झालुपाडा रेलीबुङ उमलंका  बिष्णुपुर मैदान लाबान लउसुतन चाँदमारी हेर्न चाहन्छु । किरा फार्म पुग्न चाहन्छु ।  शिलाङ पुगे पछि म पुलिस बजार बडाबजार  पोलो बजार हेर्न चाहन्छु । म पोलो ग्राउन्ड हेर्न चाहन्छु । म गल्फलिंक हेर्न चाहन्छु । म ग्यारिसन ग्राउन्ड हेर्न चाहन्छु । म लालचन्द बस्ती फुटमौरी हेर्न चाहन्छु । म पत्थरमुखरा पुग्न चाहन्छ्ु । म कचहरी पुग्न चाहन्छु । म गवर्नर हाउस पुग्न चाहन्छु ।  म मल्की पुग्न चाहन्छु ।  म ल कलेज भएको धानखेती हेर्न चाहन्छु ।  । म सेन्ट एन्थनी कलेज , सेन्ट मेरिज र डनबास्को भएको लाइटमुखरा हेर्न चाहन्छु ।  म शिलाङ कलेज र पोस्ट ग्रेजुएट टिचिङ कलेज हेर्न चाहन्छु । म सेन्ट एडमण्ड कलेज हेर्न चाहन्छु । उसरी म लेडिकिन कलेज हेर्न चाहन्छु । म रायबहादुर अनुप चन्द हिन्दी हाई स्कुल तथा इस्लामिया हाई स्कुल हेर्न चाहन्छु । म  रुपरेखा परिषद नाइट हाई स्कूल पनि हेर्न चाहन्छु । त्यति मात्र होइन म अपर शिलाङमा अवस्थित गोर्खा हाई स्कुल पुग्न चाहन्छु । म मैदान लाबानको नेपाली स्कूल पुग्न चाहन्छु ।  म नङथुमाईको नेपाली स्कू्रल ( अहिले कलेज ) हेर्न चाहन्छु । म हिजो नर्थ स्टर्न हिल युनिवर्सिटी चलेको मयृुरभंज पैलेस हेर्न चाहन्छु । म फायर विग्रेड जिन्किङ नङथुमाई पुग्न चाहन्छु । म केही समय बसेको जयाउमा पनि पुग्न चाहन्छु ।  मौखारमा पुग्न चाहन्छु । म किटिङ रोडमा डुल्न चाहन्छु ।  म हैपीभैली पुग्न चाहन्छु । आलुगोदाम पुग्न चाहन्छु् । शिलाङ पिक पुग्न चाहन्छु । म लाइकोरसम्म पनि पुग्न चाहन्छु ।  शिलाङ पुगे पछि म अंंजली ड्रिमलैण्ड बिजु केल्भिन सिंघानिया सिनेमा हलहरूको दर्शन गर्न चाहन्छु । म जेल रोड घुम्न चाहन्छु ।  म बार्डसलेकमा घुम्न चाहन्छु । बार्डस लेकमा बोटिङ गर्न चाहन्छु । म शिलाङ पुगेपछि त्यहाँका गल्ली गल्लीमा डुल्न पुग्न र त्यसको गहिरो अवलोकन गर्न चाहन्छु । म शिलाङ पुगे पछि कुनै समय नेपालीको बाक्लो बसोबासो भएको मौलाई पनि हेर्न देख्न चाहन्छु ।  म निश्चित रुपमा गुवाहाटी शिलाङका

बाटोमा पर्ने नङ्यो नयाँ बंगाला तथा बडापानी हेर्न देख्न चाहन्छु । म शिलाङमा पुगे पछि त्यहाँ चिनेजानेका धेरैभन्दा धेरै व्यक्तिलाई भेट्न चाहन्छु । शिलाङ पुगेपछि म शिलाङमा पुगेर मात्र फर्किन मिल्दैन । सक्दिनं ।  

म आसामको  दिसपुरमा पनि उर्लिन चाहन्छु । म गुवाहाटीमा पनि घुम्न चाहन्छु । म नेपाली मंदिरमा पुग्न चाहन्छु । म चाँदबारी पुग्न चाहन्छु । म नूनमाटी पुग्न चाहन्छु । ओएल रिफनरी हेर्न चाहन्छु ।  म गुवाहाटीको पल्टन बजार उजन बजार पान बजार फेन्सी बजार घुम्न चाहन्छु । म गुवाहाटी पुगिसकेपछि म शुरुमा काकासित  बसेको ठाउँ मालीगाउँ डुल्न चाहन्छ्ु । पाण्डुमा डुल्न चाहन्छु । म गुवाहाटीको छेउमा बसेर बिशाल बह्मपुत्र नदी बगेको हेर्न चाहन्छु । म बह्मपुत्रमा स्टीमर चढेर बारि पारि गर्न चाहन्छु । म घुमाउरो बाटो हुँदै  कामाख्याको डाँडामा पुग्न चाहन्छु ।  म शिलाङ पुगिसकेपछि आसामको सुन्दर शहर तेजपुर पुग्न चाहन्छु । तेजपुरमा नेपाली पट्टि पुग्न चाहन्छु । म  चाँदबारी पुग्न चाहन्छु ।  म तेजपुरबाट बसमा ४५ मिनट लाग्ने  लोकरा चारदुृवार पुग्न चाहन्छु । म आफूले पढेको चार दुवार हाई स्कुल हेर्न चाहन्छ्ु । म लोकरा बजार तथा चार दुवार बजार डुल्न चाहन्छु । म आफू बसेको नयाँ राबरघारी पुग्न चाहन्छु । म त्यहाँ मेरा सारा नाता सम्बन्धीलाई भेट्न चाहन्छु । त्यहाँका चियाबगानमा डुल्न चाहन्छु ।  चिनेजानेका व्यक्तिलाई भेटेन चाहन्छु । 

यो कुरा एक दुई दिनमा संभव हुृन्न । कम्तीमा पनि एक महिनाको समय मलाई आवश्यक हृुन्छ । अहिले म  त्यति धेरै समय दिन सक्ने अवस्थामा छैन । फेरि पनि अनुक्र्रूल समयमा साथीहरूसित मिेलेर शिलाङमा जाने मनस्थितिमा छु । आसाममा डुल्ने मनस्थितिमा छु ।  साथीहरू पनि यस्तै मनस्थितिमा छन् । यो स्वाभाविक कृुरा पनि हो । 

यसपल्ट नेपाली साहित्य परिषद्को स्वर्ण जयन्तीको बेलामा जानु निकै राम्रो हुन्थ्यो । त्यो संभव देखिएन ।  मित्र नरबहादुर राईको आग्रलाई पुरा गर्न नपाउँदा मन खिन्न भएको छ । द्ेुखित भएको छ । कता कता ठूलो अपराध गरेको जस्तो भएको छ । दुर्गा अधिकारीले भनेको कुृरा ठीकै हो – भावना भएर मात्र हुँदैन । चाहना भएर मात्र हुँदैन । सबै कुृरा जुर्नु पर्दोरहेछ । 

हो, नेपाल फर्केर पनि म पटक पटक शिलाङ गइरहन्थें । शिलाङ धाइरहन्थें ।  शिलाङ पुगिरहन्थें । अहिले म शिलाङ नगएको तीन दशकभन्दा बढी समय भइसकेछ । नेपाली साहित्य परिषद् शिलाङको स्वर्ण जयन्तीको बेलामा पनि शिलाङ पुग्न नसक्नु ठूलो सुअबसर गुमाउनु हो । सुनौलो मौका गुमाउनु हो । 

१६–७–२०७९

०२–११–२०२२