कलम

 

म देख्दछु एउटा गोठालोले हर हमेशा हँसिया खुर्पेटो भिरेर हिंड्दछ । एउटा हलीले हमेशा हलो जुआ बोकेर हिंड्छ । एउटा किसानले हमेशा एउटा कुटो कोदालो लिएर हिंड्छ । एउटा मजदुरले हमेशा एउटा हथौडा लिएर हिंड्दछ । एउटा भरियाले हमेशा एउटा नाम्लो लिएर हिंड्दछ । एउटा शिकारीले हमेशा एउटा बन्दुक बोकेर हिंड्दछ । एउटा सिपाहीले हमेशा एउटा खुकुरी भिरेर हिड्दछ । एउटा दमाईले हमेशा एउटा सुजेरो लिएर हिंड्दछ । एउटा काठकर्मीले हमेशा आरी , थेवे तथा रंजा बोकेर हिंड्दछ । एउटा इेलेक्ट्रेशियनले हमेशा एउटा टेस्टर लिएर हिंड्छ । एउटा शिक्षकले हमेशा चक डस्टर लिएर हिंड्दछ । एउटा पुरोहितले हमेशा पोस्तकको कुटिरो बोकेर हिंड्दछ । एउटा ज्योतिषले हमेशा एउटा पात्रो बोकेर हिंड्दछ । एउटा भिक्षुले हमेशा एउटा माला बोकेर हिड्दछ ।  एउटा विद्यार्थीले हमेशा स्कुल व्याग बोकेर हिंड्दछ । एउटा भिखारीले हमेशा एउटा झोली बोकेर हिंड्दछ । एउटा पार्टीको कार्यकर्ताले हमेशा एउटा पम्पलेट बोकेर हिंड्दछ । एउटा व्यापारीले हमेशा एउटा क्याटलग बोकेर हिंड्दछ । एउटा जलेरीले हमेशा एउटा जाल बोकेर हिंड्दछ । एउटा खेलाडीले हमेशा बल बोकेर हिंड्दछ । एउटा म्युजिसियनले हमेशा एउटा मादल गितार बोकेर हिंड्दछ । एउटा पत्रकारले हमेशा एउटा कैमरा बोकेर हिंड्दछ । एउटा लामा धामीले हमेशा एउटा ड्यांग्रो बोकेर हिड्दछ । एउटा वकीलले हमेशा एउटा फायल बोकेर हिंड्दछ । एउटा इंजियिनरले हमेशा एउटा क्लाल्कृुटेर बोकेर हिंड्दछ । एउटा डाक्टर हमेशा एउटा स्टेथोस्कप बोकेर हिंड्दछ । एउटा सप्लाएर हमेशा एउटा स्याम्पल  बोकेर हिंड्दछ ।  यसरी हेर्दा कुनै न कुने व्यवसाय वा पेशामा संलग्न व्यक्ति आफूसित कुनै नै कुनै बस्तु, साधन वा औजार आफूसित लिएर हिंड्दछ । कोही पनि खालि हात ढल्किंदै ढल्किदै हिड्दैन । तर पनि हरेक कुराको अपवाद हुन्छ । यस कुराको एउटा अववाद म पनि हुँ ।  म अपवाद यस कारणले हुँ कि म आफू एउटा लेखक भएर पनि कलम बोकेर हिंड्दिनं । जब कि म एक लेखक भएको नाताले हमेशा जहाँ जाँदा पनि एउटा कलम बोकेर जानु पर्दथ्यो । बिना कलम म एक पाइला पनि हिंड्न हुँदैनथ्यो ।  म आफूसित कलम नभएर कलम बोकेर नहिंडेको होइन कि मेरो कलम भिरेर हिंड्ने बानी नै छैन ।  हो मसित जति पनि कलम हुन्छन् । कलम हुन्छन् घरमा । छरपस्टिएका अवस्था । खोजेको बेलामा नभेटिने कलम । नखोजेको बेलामा भने भेटिने कलम । चाहिने बेलामा नभेटिने कलम । नचाहिने बेलामा भने कलम नै कलम भेटिने । 

म कलम भिरेर हिंड्दिन भन्ने कुरा मलाई थाहा नभएको होइन । म कलम भिरेर हिंड्नु पर्दछ भन्ने कुराको ज्ञान मलाई नभएको होइन । तर मैले जति सचेत भए पनि आफू दाहिने बायें लाग्दा कलम बोकेर हिंड्ने बानी बसालेको छैन । बानी बसाल्न सकेको छैन ।  बानी बसाल्नु भनेको ठूलो कुरो हो । बानी बसाल्यो भने सारा काम बानीले नै गर्दछ । आफूले केही गर्न पर्दैन ।  बानी बसाल्नु भनेको आफूलाई अटोमेटिक बनाउनु हो । आफूलाई स्वचालित बनाउनु हो ।  बानी बस्यो भने म बाहिर जानु पर्दा कलम भिरेर जानु पर्दछ भन्ने कुरा आफूले नै सोचिरहनु पर्दैैन । कलम बोक्ने बानीले नै कलम बोक्दछ । कलम भिर्दछ । कति राम्रो । तर कठिन काम भनेको बानी बसाल्ने नै हो । भनिसकें नि  बानी बसाल्नु त्यति सजिलो कुरा हुँदै होइन । त्यसको लागि धेरै अभ्यास चाहिन्छ । त्यसको लागि धेरै प्रयास चाहिन्छ । तर यसमा एउटा राम्रो कुरा के पनि छ भने बानी बसाल्यो भने वानी बसाल्नु पर्दैन । 

मैले कहिलेकाहीं साथमा कलम बोकेर हिंडे पनि त्यो मेरो नियमित कर्मको कुरा होइन ।  त्यो मेरो नियमित कार्यसूचिमा पर्ने कुरा होइन । । अपवादको कर्मको कुरा मात्र हो ।

हुन त आफू घर बाहिर निस्किंदा कलम नै बोकेर हिंड्नु पर्दछ भन्ने केही जरुरी छैन । कलम जहाँ चाहिन्छ त्यहाँ कलम पाइन्छ । जस्तो कि हामी कुनै कार्यालयमा जागिरे छौं भने आफू कार्यालयमा आएको र कार्यालयबाट निस्कको समय जताउन सही धस्काउन पर्ने हुन्छ । त्यस बखत कलमको आवश्यकता पर्दछ । आफूसित कलम छ भने ठीक छ । खुरुक्क सही धस्काउन सकिन्छ । आफूसित कलम छैन भने आफू नजिककोमित्रबाट सहयोग लिनु पर्ने हुन्छ । आखिर आफू कार्यालयमा उपस्थित भएर पनि नभएको देखाउन त भएन । हो, आजभोलि कार्यालयमा मसिन राखिने गरिएको छ । मसिनमा अंगुठाले च्याप्न साथ आफू आएका गएको सबै कुरा रेकर्ड हुन्छ । फरक पर्दैन । जस्तो कि हामी कुनै बैंकमा खाता खोल्नु , पैसा जम्मा गर्न वा पैसा निकाल्न गयौं भने त्यहाँ हामीलाई सही धस्काउन कलमको आवश्यकता हुन सक्दछ । आफूसित कलम छैन भने  कार्यालयको कलमको प्रयोग गर्नु पर्ने हुन्छ । कति मान्छेसित फर्म भर्न वा चेकमा सही  गर्न कलम नहुन सक्दछ भन्ने कुरा राम्ररी मनन गरेका र हेक्का रहेका कार्यालयले नै कतै दाहिने बायें नलागोस् भनेर दाम्लोले गाई भैंसी बाँधे झैंं कलम धागोले बाँधेर राखेका हुन सक्दछन् । हामी त्यस्तो कलमको सदुपयोग गर्न सक्दछौं । उपयोग गर्न सक्दछौं । 

यदि कार्यालयले त्यस किसिमको कुनै व्यवस्था गरेको छैन भने हामीले वाध्य भएर कर्मचारी कै कलमको प्रयोग गर्नु पर्ने हुन्छ । कर्मचारीसित नै निजको निजी  कलमको प्रयोग गर्नु पर्ने हुन्छ । त्यसले नै काम चलाउनु पर्ने हुन्छ । ंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंंं 

त्यस अवस्थामा कर्मचारीले गाह्रो मानी मानी हाम्रो हातमा आफ्नो कलम उपलब्ध गराइदिएका हुन सक्दछन् । कर्मचारीले के सोंचेर आफ्नो कलम सेवाग्राहीलाई उपलब्ध गराउँछन् कुनि त्यसको भित्री कथा त म बुझ्न सक्दिनं । भन्न सक्दिनं ।  तर मलाई के लाग्दछ भने त्यसमा प्रत्यक्ष अप्रत्यक्षमा रूपमा उनीहरूमा कोविदको प्रभाव परेको हुन सक्दछ । कोविदको बेलामा हामी न आफ्नो बस्तुहरू अरुलाई छुन चलाउन दिने गर्दथ्यौं न त हामी अरु कसैका बस्तु छ्ुन चलाउन चाहन्थ्यौं । हामीलाई कोविद सर्ने भय हुन्थ्यो । त्रास हुन्थ्यो ।  हुन त हाल हाम्रो मुलुकमा कोविद प्रकोपको घटनाले सार्वजनिक सजालमा स्थान पाएको अवस्था  छैन । फेरि हामीले कविदको भ्याक्सिन पनि लिएका छौं । भए पनि वनको बाघले खाओस् नखाओस् मनको बाघले त खाने नै भइहाल्यो । यस कारण पनि सही धस्काउन कलम दिने पनि डराउन पर्ने कलम लिने पनि डराउन पर्ने । मान्छेसित भैंसी डराए जस्तै । भैंसीसित मान्छे डराए जस्तै ।

यही कारणले पनि आफूसित हर हमेशा कलम हुनु राम्रो कुरा हो ।  यसैले हर हमेशा हामीमा कलम हुनु आवश्यक देखिन्छ । हर प्रकारको पेशा र व्यवसायमा लागेका मान्छेहरूले आफ्नो पेशा वा व्यवसाय जनित साधन वा आंैजार बोकेर हिंड्ने यो जमानामा हामी आफैले आफ्नो हतियार बोकेर हिंड्नु उचित र आवश्यक कुरा हुन जान्छ । यसैले मैले अनिवार्यत घरबाट निस्केर दाहिने बायें लाग्दा साथमा कलम बोक्ने बानी बसाल्नै पर्दछ । मलाई कलम लेखक भएको कारणले मात्र होइन सेवाग्राहीको रूपमा विभिन्न कार्यालयमा  फर्म भर्न वा सही धस्काउन पनि आवश्यक पर्दछ । यस कुराको आवश्यकता मैले झन् झन् बुझ्दै गैरहेको छु । मात्र मैले त्यसलाई कार्यान्वयनमा ल्याउन नसकेको मात्र हो । व्यवहारमा उतार्न नसकेको मात्र हो । कुरो ठीक हो कुरा बुझनु एउटा कुरा हो । त्यसलाई व्यवहारमा उतार्न अर्को कुरा हो । कुरो बुझेर मात्र के हुन्छ यदि त्यसलाई व्यवहारमा उतार्न सकिन्न भने ।

९—७—२०८१

१६—१०—२०२४