Skip to main content

सानामा मेरो पानी पिउने बानी

  

 

डाक्टरहरूले धेरैभन्दा धेरै पानी पिउने सल्लाह दिन्छन् । पानी पिउनाले हामीलाई कुनै नोक्सान गर्दैन । बरु फाइदा नै फाइदा गर्दछ । स्वस्थ रहनको लागि हामीले जति सकदो पानी पिउनु पर्दछ ।

पानी त हामी पिउँछौं नै । तर पानी पिउनाले हामीलाई फाइदा हुन्छ भनेर पिउँदैनौं । डाक्टरहरूले पानी पिउने सल्लाह दिएका छन् भनेर पिउँदैनौं । बरु हामी तिर्खा लाग्दा पानी पिउने गर्दछौं ।  हाम्रो शरीरले पानी मागेमा हामी पानी पिउँछौं ।

आज भोलि मैले केही बढी पानी पिउन थालेको छु । म आफ्नो शरीरले मागेभन्दा पनि बढी पानी पिउने गर्दछु । आजभोलि म सुत्नेबेलामा हाइन बरु विहान जुरुक्क उठेर पान पिउन थालेको छु ।  शायद मैले हाम्रो शरीरलाई पानीको ठूलो आवश्यकता हुँदोरहेछ भन्ने वास्तविकतालाई बुझेर धेरै नै पानी पिउने गर्दछु । तिर्खा लाग्दा त म अवश्य पानी पिउँछु नै । तिर्खा नलागे पनि म पानी पिउँछु । फेरि पहिले पहिले मैले जुनसुकै पानी पनि पिउने गर्दथें ।  आजभोलि सकेसम्म म शुद्ध पानी पिउने प्रयास गर्दछु ।

म केटाकेटी छँदा मलाई पानीको महत्वबारे खासै कुनै ज्ञान थिएन । पानी हाम्रो शरीरको लागि कति आवश्यक हुन्छ भन्ने कुराको पनि कुनै जानकारी थिएन । फेरि पनि म तिर्खा नलागे पनि पानी पिउने गर्दथें । पानी पिउने मेरो बानी नै बसेको थियो । म सुत्ने बेलामा अनिवार्य रूपमा पानी पिउँथें ।

म सानामा गल्कोट बाग्लुङमा छँदा प्राय जसो आँगाखेतमा स्थित हाम्रो दोकान घरमा बस्ने गर्दथें । फेरि कहिलेकाहीं म बुबासित माथि हुलुवाको घरमा गएर बस्दथें । त्यतिबेला राति सुत्ने बेलामा पानी पिउने कुरा मेरो दैनिकी जस्तै भएको थियो । नित्य कर्म जस्तै बनेको थियो ।

म दोकानमा बस्दा कहिलेकाहीं सुत्नुभन्दा पहिले नै  निदाउँथें । हुन्थ्यो के भने साँझतिर  वर परका मान्छे जम्मा भएर नाना थरिका  कुराकानी गर्न थाल्दथे. ।  उनीहरू डराउन दिनेका कुरा पनि गर्दथें । म उनीहरूका कुरा सुन्दा सुन्दै निदाउन पनि सक्दथें  ।  म उनीहरूका कुरा सुन्दा सुन्दै निदाउन पुगें भनें

जाग्न बित्तिकै पानी मागेर पिउन थाल्दथें । मलाई पानी  नपिई सुत्यो भने कता कता खस खस लाग्ने थाल्दथ्यो ।  घाँटी सुक्ला कि जस्तो लाग्दथ्यो  । मलाई केही कुरा बिराए कि जस्तो लाग्दथ्यो । मलाई कता कता निकै ठूलो कसुर गरे जस्तो पनि लाग्दथ्यो । यसैले पनि  मैले सुत्ने बेलामा जसरी भए पनि पानी पिउन आवश्यक थियो । आमाल कुनै मान्छेसित प्रसंगवस् मेरो बारेमा कुरा चल्दा भन्नुहुन्थ्यो यो पानी नपिई सुत्दैन । यसको सुत्ने बेलामा पानी पिउन बानी छ । आमाको यो कुरा सुनेर मान्छेहरू भन्दथे — यो नानीको निकै राम्रो बानी रहेछ । मलाई थाहा छैन ती मान्छेहरू किन र कसरी मेरो सुत्ने बेलामा पानी पिउने बानी राम्रो हो भन्न पुगे । अहिले म विश्वस्त भएर के भन्न सक्दछु भने उनीहरूले पानी पिउनुमा ठूलो लाभ देखेर वा पानी पिउनुको महत्व बुझेर त्यसो भनेका होइनन् । गाउँमा साधरण मान्छेहरू पानी पिउने कुरालाई तिर्खासित जोडेर हेर्दछन् ।  उनीहरू किन पानी पिउँछौं भन्छन् भने  उनीहरूलाई पानी तिर्खा लाग्दछ । उनीहरूले किन पानी पिउनु पर्दछ भन्छन् भने उनीहरूलाई पानी तिर्खा लाग्दछ । हो, सर्वसाधारण व्यक्तिको दृष्टिमा मान्छेले तिर्खा मेटाउनको लागि पानी पिउँछ । मान्छेले प्यास बुझाउनको लागि पानी पिउँछ । जे होस्, मलाई के कुराको खुशी लाग्दथ्यो भने मान्छेहरूले मेरो सुत्ने बेलामा पानी पिउने कुरालाई एउटा ठूलो लच्छिनको जस्तो कुरा ठानेका थिए । राम्रो कुराको संकेत जस्तो मानेका थिए । मलाई थाहा छ यो मेरो सानामा पानी पिउने बानी स्वतः स्फूत रूपमा बस्यो र लामो समयसम्म कायम रह्यो । जारी रह्यो ।

उसरी आजभोलि पनि म सुत्ने बेलामा पानी पिउँछु । तर त्यो मेरो आदत बनेको छैन । दैनिकी बनेको छैन । सुत्ने बेलामा पानी पिउन मन लागे पिउँछु । पानी पिउन मन लागेन भने पिउँदिन पनि । 

मेरो सुत्ने बेलामा पानी पिउन टुटेको कथा  अफ पनि मेरो स्मृतिपटललमा अंकित हुन पुगेको छ । मैले कुनै खास दिनदेखि सुुत्ने बेलामा नियमित रूपमा पानी पिउने बानीलाई छोडिदिएको छु । छोडिदिएको थिएँ ।

शायद त्यतिबेला म ६— ७ वर्षको थिएँ होला । म सानामा बुबाको वरिपरि हिंडिरहन्थें । बुबा दोकानमा हुँदा म पनि दोकानमा हुन्थें ।  बुबा माथि घरमा जाँदा म पनि म पनि माथि घरमा पुग्दथें । बुबा खेत विराउन जाँदा म पनि खेत विराउने ठाउमा जान्थें ।  बुबा कतै पूजा गर्न हिंडे म पनि साथमा पूजा गर्ने ठाउँमा पुग्दथें । खास गरी दशैंको बेलामा माथि  कोटमा पूजा गर्न म बुबाको साथमा जान्थें । माथि डुन्डुराको नजिकको सिद्धथानमा बालीको पुूजा हुँदा म पनि बुबाको साथमा जान्थें । तल हाम्रो घर नजिक सिद्धथानमा पानीको पूजा हुँदा म पनि बुवाको साथमा जान्थं ।   हुलुुवा खोला वा दरम खोलामा बुबा माछा मार्न गए म  पनि बुुबाको पछि लागेर माछा मार्न जान्थें । एकपल्ट हाम्रो गाउँमा डाँडा काँडा पाखा पखेरा ढाक्ने गरी सलह आएका थिए ।  सलहले एकै छिनमा बारीका  मकै सखाप पारिदिएका थिए । म बुबासित सलह समात्न बारी बारीमा गएको थिएँ । यसरी सानैदेखि म बुबाको पछि पछि हिंड्न मन पराउने हुनाले उहाँले पनि मलाई आफू जता गए पनि साथमा लैजाने गर्नु हुन्थ्यो । यत्ति हो उहाँ माल समान चलाउन बटौली आउँदा वा शिकार खेल्न घुम्टे वा  ठोठनेटामाथि जंगलमा जाँदा  भने साथमा लैजानुहुँदैन्थ्यो ।

एक दिनको कुरा हो । अझ पनि मलाई हिजो जस्तो लाग्दछ । आजै जस्तो लाग्दछ । त्यतिबेला म ६—७ वर्षको थिएँ होला ।  बुबा भैंसी किन्न भनेर दाकानबाट झिर्का जान थाल्नु भयो । म त्यति टाढा जान सक्दिनं भनेर उहाँले मलाई साथमा लैजान खोज्नु भएन । उहाँ मलाई साथमा नलिई हाम्रो दोकानको  मास्तिरको बाटोमा पुग्नु भयो । म उहाँसित झिर्का जान  निकै  रोए कराए पछि बल्ल माथि बाटोबाट भन्नु भयो — आ पुच्छर !

म दगुर्दै बुवा भएको ठाउँमा  पुगें ।  हामी सिरवारको  बाटो हुँदै झिर्कातिर लाग्यौं । बुबा झिर्का कार्कीको घरमा भैंसी किन्न जाँदै हुनुहुन्थ्यो ।  म सानामा बुबासित  दुई चार पटक विभिन्न सन्दर्भमा टोकरी कान्छी सानीमाको घरसम्म पुगेको भए पनि कहिले पनि झिर्का पुगेको थिइनं ।  झिर्का देखेको थिइनं । 

झिर्का लेक हो । हाम्रो गाउँका धेरै मान्छेहरू औल र लेक दुबै ठाउँमा खेतीपाती गर्दथे ।  गाई भैंसी पाल्दथे । उनीहरू प्रायः ६ महिना औलमा र ६ महिनामा लेकमा बसोवासो गर्ने  गर्दथे । 

झिर्का लेक भएको हुनाले घास दाउरा प्रशस्त पाइन्थ्यो ।  लेकमा खेतीपाती निकै ढिलो तयार हुन्थें ।  मकै छ्रेर पाक्न ६ महिना जति लाग्दथ्यो ।

म यस्तै चार पाँचको घण्टाको बाटो हिंडेर झिर्का पुगेको थिएँ ।  अग्लो पहाडमाथि बसको झिर्का सम्मो ठाउँ रहेछ । बसेको ठाउँ रहेछ । मैदान जस्तै ठाउँ रहेछ । झिर्का वारि अग्लो पाण्डुखानीको पाखो रहेछ । झिर्कामा थुप्रै गोठ तथा बारीहरू रहेछन् ।  बुवाले मलाई पाखरा  कान्छा बुबाहरूको गोठमा लैजानु भयो ।  मैले झिर्काका बारीमा लपक्कै राउन्नेको झार उम्रेको देखें ।

झिर्का चिसो  ठाउँ भएकोले मही पनि जमेर दही हुने रहेछ । त्यहाँ पातालो मही गोरस देख्न पाइने रहेनछ । गोठमा बस्नेहरूले आटोमाथि भुंङ्रो  राखेर पकाउने रहेछन् । त्यहाँ खाना पकाउने पाक शास्त्र बेग्लै प्रकारको रहेछ । विशिष्ट प्रकारको रहेछ ।

पाखरा कान्छा बुवाहरूका गोठमा केही बेर बसे पछि बुबाले मलाई दाउन्ने कार्कीको घरमा पुराउनु भयो । दाउने पारि पाखामा पाण्डुखानी स्पष्ट देखिन्थ्यो । मलाई नयाँ ठाउँमा पुगेको हुनाले नयाँ अनुभूति भैरहेको थियो ।

हामी साँझमा कार्कीको घरमा पुगे पछि उनीहरूले खाना तयार पार्न थाले । बुबाले त्यहाँ कुरा गर्दै गर्दा म निदाउन थालेको थिएँ । खाना तयार हुने बेलासम्म म मस्त निदाइसकेको थिएँ । मलाई जबरजस्ती उठाएर बुबा  मलाई खाना खान दिइयो । उनीहरूले हामीलाई खान खिर तथा आलुको तरकारी दिएका थिए । त्यतिबेला गाउँ घरमा परपाहुनाको सत्कारको लागि खिर पकाएर खुवाउने गरिन्थ्यो । कार्की परिवारले हाम्रो राम्रै खातिरदारी गरेको थियो  ।

त्यस दिन म अर्काको घरको पाहुना भएको हुनाले सुत्ने बेलामा पानी मागेर खान सकिनं । त्यसै दिनदेखि मेरो सुत्ने बेलामा पानी पिउने बानी छुट्यो । भनौं मेरो सुत्ने बेलामा पानी पिउने वर्त भंग भयो । 

भोलि विहान भैंसी फुकाएर लैजान साइत नजुरेको हुनाले बुबाले उज्यालो नहुँदै भैंसी फुकाएर हिंडाल्नु भयो । संभवत हामी नेटाको  चौतारोमा पुग्दा बल्ल फुर फुर  उज्यालो भएको थियो ।

यसरी ६—७ वर्षको उमेरमा बुबासित जवरजस्ती झिर्का गए पछि फेरि कहिले म झिर्र्का गइनं । फेरि मलाई कहिले झिर्का जाने मौका परेन । तर पनि यतिका वर्ष बितेर जाँदा पनि मेरो मन मस्तिष्कमा झिर्काको  चित्र मूर्त रूपमा नाचिरहेको छ ।

जे होस्, मेरो लागि झिर्काको यात्रा किन पनि स्मरणीय हुन पुगेको छ भने त्यहाँ बुबासित भैंसी किन्न कार्कीको घरमा गए पछि मेरो सुत्ने बेलामा पानी पिउने बानी छुटेको थियो । अर्को कुरा, मेरो लागि झिर्काको यात्रा किन पनि स्मरणीय हुन पुगेको छ  भने म मेरो बुबासित हिंडेको यो मेरो सबभन्दा लामो यात्रा थियो ।

जन्मास्टमी 

५—५—२०७० 

 



                                                                    


Comments

Popular posts from this blog

लालबीन क्षेत्रीको सम्झनामा

  हालै नागालैण्डको डिमापुरमा लालबीन क्षेत्रीको असामयिक मृत्यु भएको खबर पाएँ  । दुखित भएँ ।  उहाँको मृत्युको खबरले मलाई  सर्वप्रथम शिलाङ पुरायो । हाम्रो भेट र चिनाजानी शिलाङमा भएको थियो । अझ कुरा खु्लाएर भन्नु पर्दा हाम्रो प्रथमभेट गल्फलिंकमा भएको थियो । एशिया कै नामूद गल्फ फिल्ड गल्फ लिंकमा भएको थियो । त्यहाँ हामी पिकनिकमा उपस्थित थियौं । कुनि कताबाट mाालबीन क्षेत्री त्यहाँ झुल्किए । उनका साथमा अन्य कुनै व्यक्ति पनि हुनु पर्दछ । तर म स्मरण गर्न सकिरहेको छैन । जे होस्, लालबीन बडो रमाइलो व्यक्ति रहेछन् । नाच गान जानेका व्यक्ति रहेछन् । उनी त्यस पिकनिकमा नाचे गाए ।  शायद त्यही नाचगानले गर्दा नै उनी मेरो नजरमा परे । मेरो सम्झनामा रहे ।  हाम्रो त्यो भेटले पछि राजनीतिक सम्बन्ध समेत स्थापित  गर्यो । उनी बाम राजनीतिमा सम्पर्कित भए । पुष्पलालको नेतृत्वको कम्युनिष्ट पार्टीका नजिक भए । उनी डिमापुरमा सामाजिक साहित्यिक र सांस्कृतिक कार्यमा पनि क्रियाशील रहे ।  लालबीन क्षेत्रीको पुख्र्यौली घर स्याञ्जा हो ।  तर उनी स्या)ञ्जा पुगेको मलाई त्यति सम्झना छैन ।...

त्यो फेरि फर्केला कथातिर फेरि फर्किंदा

     ।  मैले गल्कोटमा विद्यार्थी कालमा त्यो फोरि फर्केला कथा अध्ययन गरेका थिएँ । मलाई त्यस कथाले निकै नै प्रभावित पारेको थियो । मेरो बाल्यकालमा नै  लोककथाप्रति निकै धेरै रुचि भए पनि आधुुनिक कथाका सम्बन्धमा मेरो कुनै खासै ज्ञान थिएन । त्यतिबेला म शायद भवानी भिक्षुको नामसित परिचित भएको थिएँ थिएन त्यो पनि मलाई थाहा छैन । तर पनि उनको त्यो फरि फर्केला कथाले मलाई निकै प्रभावित पारेको थियो । हो, मलाई त्यो फेरि फर्केला कथाले त्यसरी नै प्रभावित पारेको थियो जसरी मलाई मैले आसाममा हाई स्कूलमा अध्ययन गर्दा अंग्रेजी पाठ्य  पुस्तकका दुई कथा लिउ टल्सट्वायको  हाउ मच लैण्ड डज ए म्यान निड र अमेरिकी कथाकार वाशिंगटन आरभिङको  रिप भ्यान विंकल तथा हिन्दी पाठ्य पुस्तक गद्य माधुरीेको  चन्द्रधर शर्मा गुलेरीले लेखेको कथा उसने कहा थाले प्रभावित पारेका थिए । भनिन्छ चन्द्रधर शर्मा गुलेरीले जम्मा दुईबाट कथा लेखेका थिए । अर्को कथा पढ्ने मौका त मैले पाइनं । खोजेर  पढिन पनि । तर मलाई उसने कहा था कथा एउटा जीवन्त कथा जस्तो लागेको थियो । मलाई कता कता उसने कहाँ था र त्यो फेरि...

जय फासीवाद

जमीनबाट बर्खे च्याउ जस्तै उम्रिने होइन फासीवाद आकाशबाट असिना जस्तै बर्सिने होइन फासीवाद कुनै राजा महाराजाका बाहुलीबाट तुल काटेर आउने होइन फासीवाद कुृनै मंत्री महोदयका कर कमलबाट पानस बत्ती बालेर आउने होइन फासीवाद कुनै हातमा जलका करुवा समातेका पंच कन्यालाई अघि लाएर आउने होइन फासीवाद कुनै मठ मंदिरमा मण्डपमा बेदका ऋचा पढेर गीता पाठ गरेर शख घण्टी बजाएर बाजा बजाएर कर्नाल फुकेर नरा लगाएर ढोल पिटेर कुनै अग्लो डाँडाबाट हाको हालेर राँको बालेर हो हल्ला मच्चाउादै घोषणा गर्दै आउने होइन फासीवाद लोकतन्त्र कै जामा पहिरिंदै आउँछ फासीवाद लोकतन्त्र कै गीत गाउँदै आउँछ फासीवाद लोकतन्त्रकै नारा भट्टाउँदै आउँछ फासीवाद लोकतन्त्र कै झण्डा बोकेर आउँछ फासीवाद शान्ति सुरक्षाको नाममा आउँछ फासीवाद अमन चैनको नाममा आउँछ फासीवाद ऐन कानून संविधान कै नाममा आउँछ फासीवाद जति गैर कानूनी भए पनि कानूनी राजकै नाममा आउँछ फासीवाद लोकतन्त्र कै गर्भबाट जन्मिन्छ फासीवाद लोकतन्त्रकै अभ्यासबाट हुर्किन्छ फासीवाद लोकतन्त्रक्रै पक्ष पोषणबाट फैलिन्छ फासीवाद लोकतन्त्रकै संम्बद्र्धन संरक्षणबाट झंिगिन्छ फास...